Zapraszamy za kulisy Opery Paryskiej. Zabierze nas tam Edgar Degas - malarz, który upodobał sobie malowanie sceny i tego, co rozgrywa się poza nią. W sam raz na Międzynarodowy Dzień Teatru.

Edgar Degas (1834-1917) wymieniany jest najczęściej jako jeden z czołowych przedstawicieli impresjonizmu. Choć z jednej strony przyjaźnił się i wystawiał z innymi reprezentantami tego kierunku, np. Claudem Monetem czy Augustem Renoirem, to malował zupełnie inaczej niż oni. Przede wszystkim niechętnie pracował w plenerze. Jego naturalnym środowiskiem było wielkie miasto, a na jego obrazach zobaczymy głównie sceny rozgrywające się we wnętrzach. Niewyczerpanym źródłem inspiracji była dla niego Opera Paryska, w której bywał regularnie. Na swoich obrazach pokazywał śpiewaków i baletnice na scenie, ale także za kulisami. Właśnie w takie miejsce, na „Lekcję tańca” zabiera nas na obrazie z 1874 r.

Tematem, który od zawsze najbardziej interesował Degasa był ruch, a próby baletowe były najlepszym miejscem, żeby studiować go bez przeszkód. Artysta spędzał długie godziny podglądając ćwiczące tancerki i wykonując masę szkiców. Czasem rysował sam układ nóg lub fałdy stroju. „Lekcja tańca” jest efektem takich obserwacji. Salę prób wypełnia kilkanaście dziewcząt ubranych w białe, tiulowe tutu. Mniej więcej w centrum obrazu jedna z nich demonstruje taneczną pozycję. Przygląda się jej starszy mężczyzna - Jules Perrot, słynny tancerz i choreograf, który po zakończeniu własnej kariery zajął się nauczaniem. Pozostałe baletnice korzystają z tego, że nie są oceniane i przyjmują swobodne pozy. Jedna w zamyśleniu obgryza paznokcie przyglądając się występującej koleżance, niektóre plotkują, inne poprawiają kostiumy lub ćwiczą w oczekiwaniu na swoją kolej. Ich gestom daleko do scenicznej gracji, to tylko bardzo młode, na ogół dość ubogie dziewczęta. Dopiero mozolnie ćwiczone pozycje tańca klasycznego pozwalają im przemienić się w lekkie, pełne wdzięku istoty. Wydaje się, że właśnie ten proces najbardziej fascynował Degasa.

Degas najczęściej przyglądał się zespołowi baletowemu działającemu przy Operze Paryskiej. Namalowana przez niego scena rozgrywa się w sali prób w starym gmachu opery przy rue le Peletier. W czasie powstawania obrazu budynek już nie istniał - spalił się zaledwie rok wcześniej.  Mimo przyjętego tytułu - „Lekcja tańca” - nie jest do końca jasne jaką sytuację oglądamy: próbę, egzamin czy lekcję. Z pewnością jednak kwiaty wpięte we włosy i kolorowe wstążki nie były noszone przez tancerki poza występami na scenie. Degas nie uwiecznił więc realnego zdarzenia, tylko syntezę swoich obserwacji, zgodnie z własną zasadą: „Bardzo dobrze – kopiować co się widzi, ale dużo lepiej kopiować to co widzi się już tylko w pamięci”. Artysta pracował przekształcając uchwycone na gorąco szkice w przemyślane kompozycje już w zaciszu atelier. W dodatku jako ogromny perfekcjonista potrafił przerabiać je w nieskończoność - również w przypadku „Lekcji tańca” prześwietlenie ujawniło zmiany układu postaci. Przez całe życie chętnie powracał do tych samych motywów, tworząc czasem kilka wariantów jednej sceny. Druga „Lekcja tańca”, różniąca się zaledwie kilkoma szczegółami, znajduje się w zbiorach Musée d’Orsay w Paryżu.

Obraz Edgara Degasa „Lekcja tańca” ze zbiorów Musée d'Orsay. Fot. Domena Publiczna

Pierwszą „Lekcję tańca” w 1873 r. zamówił Jean-Baptiste Faure - śpiewak operowy, ale także wytrawny kolekcjoner sztuki. Rodzajem dedykacji dla zleceniodawcy jest wiszący na ścianie koło lustra plakat opery „Wilhelm Tell” Rossiniego, w której Faure występował w głównej roli. Degas ukończył obraz jesienią 1874 r. i zarobił na jego sprzedaży pięć tysięcy franków. Szersza publiczność mogła się z nim zapoznać w 1876 r. na drugiej wystawie impresjonistów. Obecnie „Lekcja tańca” należy do kolekcji Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku. Na stronie instytucji można obejrzeć ponad dwieście innych prac Degasa, w tym liczne warianty szkiców i obrazów z baletnicami.

Zdjęcie główne: fot. Domena Publiczna, obraz ze zbiorów Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku

Zwiedzajcie z nami muzea i galerie całego świata bez wychodzenia z domu!

Takie możliwości otwiera przed Wami sekcja MUZEA i GALERIE w Bazie Legalnych Źródeł na legalnakultura.pl