Trudno wyobrazić sobie obraz bardziej fantazyjny niż „Żółta krowa” Franza Marca. Zwierzę w mocnym, energetycznym kolorze z wyraźnym zadowoleniem skacze wśród drzew. Prawdopodobnie dzieło jest nie tylko wyrazem zachwytu malarza nad naturą, ale też ukrytym portretem jego żony. Wbrew pozorom porównanie do krowy nie jest w tym przypadku niepochlebne, przeciwnie - stanowi hołd dla kobiecości Marii Franck.

Franz Marc to jeden z najważniejszych przedstawicieli niemieckiego ekspresjonizmu, kojarzony przede wszystkim z obrazami przedstawiającymi zwierzęta. Po 1907 r. nie malował praktycznie nic innego. Świat zwierząt był dla niego najlepszą ucieczką od wszystkiego, co nie podobało mu się we współczesności. Wielokrotnie dawał temu wyraz, na przykład słowami: „Poczułem, że człowiek jest brzydki, zwierzę wydawało mi się piękniejsze i czystsze”. Kiedy indziej podkreślał, że „(…) zwierzęta ze swoim pierwotnym sensem życia, obudziły we mnie wszystko co dobre”. Marc nie był w tych poglądach odosobniony. Na początku XX w. w Niemczech dość popularny był ruch powrotu do natury, rozumianej jako opozycja wobec nowoczesnego, nadmiernie materialistycznego społeczeństwa.

Choć Marc poświęcał tyle uwagi zwierzętom, to jego dzieła daleko odbiegały od twórczości malarzy-animalistów poprzedniej epoki. Obrazy nie miały dokumentować realnych obserwacji, lecz wyrażać treści bardziej filozoficzne. Kluczowy był nie tylko dobór przedstawianych gatunków, ale przede wszystkim kolorystyki. Barwy stosowane przez Marca miały znaczenie symboliczne, dlatego konie na jego obrazach bywają niebieskie, a krowy żółte. Jego rozumienie roli kolorów zbliżone było do teorii innego z twórców niemieckiego ekspresjonizmu, Wassilego Kandinskiego. Artyści byli ze sobą w bliskich kontaktach, a w 1911 r. założyli ugrupowanie „Der Blaue Reiter” („Błękitny jeździec”) zrzeszające twórców o podobnych poglądach. „Żółta krowa” została pokazana na pierwszej wystawie grupy. Marc postrzegał żółty jako kolor delikatny, a zarazem wesoły i zmysłowy. Artysta kojarzył go z pierwiastkiem żeńskim. Również krowa była uważana na symbol kobiecości i to już od starożytności. „Żółtą krowę” można zatem odczytać jako afirmację kobiecej energii.

Artysta namalował „Żółtą krowę” w 1911 r., gdy jego twórczość wkroczyła w okres dojrzałości. Czas powstania obrazu można powiązać z wydarzeniami z jego życia prywatnego, bowiem pierwsze szkice stworzył po powrocie z Anglii. Marc wyjechał tam ze swoją partnerką Marią Franck, żeby wziąć ślub (nie mogli zrobić tego w Niemczech ze względów prawnych). Ostatecznie dopełnienie formalności okazało się niemożliwe, ale po powrocie para zaczęła określać się publicznie jako małżeństwo. W rzeczywistości pobrali się dwa lata później. Niektórzy badacze uważają, że „Żółta krowa” powstała jako swego rodzaju portret „ślubny”, a zwierzę na pierwszym planie symbolizuje Marię Franck. W tym przypadku trudno uznać porównanie do krowy za obraźliwe, stanowi ono raczej wyraz zachwytu Marca nad kobiecością ukochanej. On sam również obecny jest na obrazie. Symbolizują go niebieskie góry w tle. Ich kolor Marc wiązał z duchowością, intelektualizmem oraz męskością.

Maria Marc (po ślubie przyjęła nazwisko męża) także była malarką związaną z grupą Der Blaue Reiter. Niestety porzuciła pędzel po tym jak Franz Marc poległ w bitwie pod Verdun w marcu 1916 r. „Żółta krowa” jeszcze przez wiele lat pozostała prywatną własnością artystki, co może potwierdzać osobiste znaczenie obrazu. Wdowa chętnie wypożyczała go na wystawy, dzięki czemu stał się jednym z najbardziej znanych dzieł jej męża. Od 1949 r. „Żółta krowa” znajduje się w Muzeum Solomona R. Guggenheima w Nowym Jorku. Jest jedną z kilkunastu prac Marca w zbiorach tej instytucji.

Zdjęcie główne: Obraz „Żółta krowa” Franza Marca ze zbiorów Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku. Fot.domena publiczna