Zapraszamy Was na spotkanie z Franzem Markiem - artystą, który malował zwierzęta jak nikt inny. Choć jego obraz „Niebieski koń I” wyglądem przypomina baśniową ilustrację, to Marc zawarł w nim swoją, starannie przemyślaną, koncepcję świata.

Franz Marc urodził się w 1880 r. w Monachium. W 1900 r. postanowił iść w ślady ojca, który był malarzem i zapisał się na Akademię Sztuk Pięknych. Chyba większy wpływ niż studia wywarły na niego podróże do Paryża - po pierwszej z nich w 1903 r. przerwał formalną edukację. W stolicy Francji wrażenie zrobiły na nim między innymi obrazy Vincenta van Gogha i Paula Gauguina. W 1910 r. Marc poznał malarzy Augusta Macke i Wassilego Kandinskiego. Był to jeden z przełomowych punktów w jego biografii. Rok później artyści stworzyli grupę „Der Blaue Reiter”, która zapisała się w historii sztuki jako jedno z najważniejszych ugrupowań reprezentujących ekspresjonizm. Jej nazwa - po polsku „Błękitny Jeździec” - pochodziła od tytułu jednego z obrazów Kandinskiego.

Niemal wszystkie dojrzałe prace Marca przedstawiają zwierzęta. Fascynowały go one od zawsze, z uwagą studiował ich wygląd, doskonale znał ich anatomię. Traktował je inaczej niż przyjęło się dotąd w sztuce: z przedmiotu zmienił je w podmiot. Artysta podkreślał, że chce ukazywać zwierzęta z ich własnego punktu widzenia, dostrzegał w nich bowiem boski pierwiastek, który ludzie dawno utracili. Nazywał je pięknymi, czystymi, majestatycznymi. W kontraście do tych cech stała współczesna cywilizacja, która na początku XX stulecia coraz gwałtowniej oddalała się od natury.

„Niebieskiego konia I” z kolekcji Lenbachhaus w Monachium Marc namalował w 1911 r., czyli w czasie, gdy powstawała grupa „Błękitny Jeździec”. W tym okresie artysta zaczął swobodniej eksperymentować z kolorami i formami. Wcześniej jego zwierzęta były dość realistyczne. Pod wpływem znajomości z Mackem Marc zmienił swoją paletę na bardziej jaskrawą, a od ok. 1911 r. zaczął stosować kolory abstrakcyjne. Obraz „Niebieski koń I”, zgodnie z tytułem, przedstawia młodego konia w odcieniach błękitu. Za nim rozciągają się żółte, fioletowem, niebieskie pagórki. Sylwetka zwierzęcia jest uproszczona, w czym można dostrzec związki z kubizmem. Dominują w niej linie proste, kontrastujące z obłymi formami terenu.

Żaden z opisanych elementów nie jest przypadkowy. Konie należały do ulubionych zwierząt Marca, wielokrotnie przedstawiał je na obrazach, rysunkach, grafikach, a nawet rzeźbach. Z tego samego roku co „Niebieski koń I” pochodzą chociażby „Duże niebieskie konie” znajdujące się obecnie w Walker Art Center. Kluczowe znaczenie ma kolor zwierzęcia.


Franz Marc „Duże niebieskie konie” ze zbiorów Walker Art Center. Fot. Domena publiczna

Marc stworzył własną teorię barw, dość zbliżoną do poglądów Kandinskiego. Każdemu kolorowi przypisywał określony sens. Na przykład żółty związany był z kobiecością, zmysłowością i radością, a niebieski - przeciwnie - symbolizował męskość, intelekt i pierwiastek duchowy. Męskość mogą reprezentować także linie i ostre kąty, z których składa się sylwetka konia. Pod tym względem obraz można uznać za przeciwieństwo namalowanej w tym samym roku „Żółtej krowy” (Guggenheim Museum), której ciało zbudowane jest z łagodnych łuków i utrzymane w kolorze reprezentującym kobiecość.

Franz Marc rozwijał swoją koncepcję sztuki z niebywałą konsekwencją. W kolejnych latach jego twórczość ewoluowała pod względem formalnym, coraz bardziej zbliżając się do abstrakcji, nigdy jednak nie porzucił malowania zwierząt. Niestety nie miał szans na kontynuację swoich artystycznych poszukiwań. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do armii. Zginął 4 marca 1916 r. w bitwie pod Verdun, w wieku 36 lat.

Jeśli spodobały się Wam obrazy Franza Marca koniecznie zajrzyjcie na stronę Lenbachhaus. Znajdziecie tam kilkadziesiąt prac malarza oraz pokaźną kolekcję dzieł artystów związanych z ugrupowaniem „Der Blaue Reiter”.

Źródło zdjęcia „Niebieski koń I” lenbachhaus.de na licencji CC0 1.0