Zapraszamy na spotkanie z „Płaczącą kobietą” autorstwa Pabla Picassa. Uwiecznioną na tym nietypowym portrecie modelką była Dora Maar - fotografka, przedstawicielka surrealizmu, a zarazem ofiara nieudanego związku z Picassem.

„Płacząca kobieta” z kolekcji Tate Modern w Londynie to być może jeden z najbardziej wymownych wizerunków rozpaczy w historii sztuki. Obraz został namalowany przez Pabla Picassa (1881-1973) w 1937 r. Przedstawia kobietę, której twarz jest dosłownie rozbita na fragmenty obwiedzione grubym konturem. Każdy z nich - oczy, usta, nos - ukazany jest z innej perspektywy, mimo to bez trudu odczytujemy wyrażane przez nie emocje. Najbardziej ekspresyjne są usta spazmatycznie zagryzające trzymaną w dłoniach chusteczkę. Ta część kompozycji utrzymana jest w odcieniach czerni, bieli i ziemnego błękitu, które kontrastują z jaskrawą kolorystyką pozostałych elementów obrazu.

Tytułową „Płaczącą kobietą” była Dora Maar, a właściwie Henriette Theodora Markovitch (1907-1997) - jedna z kochanek i muz Picassa, a przede wszystkim zdolna malarka i fotografka. Starszego o 26 lat artystę poznała na przełomie 1935 i 1936 r. Była wtedy u szczytu swojej kariery. Tworzyła fotografie reportażowe, ale też nowoczesne sesje reklamowe i modowe, wystawiała razem z surrealistami. Eksperymentowała z technikami fotomontażu i kolażu kreując niepokojące, tajemnicze wizje. Picasso był w tym czasie już bardzo znanym artystą, ale przeżywał kryzys osobisty i twórczy. Od miesięcy niemal nie malował. Znajomość z Maar pomogła mu przezwyciężyć impas, a w latach 1936-37 kochanka była jego ulubioną modelką. Jednocześnie ich związek nie należał do udanych. Picasso, który nie słynął z szacunku do kobiet w kolejnych latach znęcał się nad Maar psychicznie i fizycznie, a w latach 40. porzucił ją dla młodszej Françoise Gilot. Fotografka przypłaciła to ciężką chorobą psychiczną, która w zasadzie przerwała jej karierę artystyczną.

„Płacząca kobieta” to jedna z kilkudziesięciu prac - rysunków i obrazów - o tym motywie, które Picasso wykonał w 1937 r. Wersja z Tate Modern, ukończona 26 października, jest jednym z ostatnich wariantów kompozycji. Do wszystkich pozowała Dora Maar. Picasso twierdził, że nie umiałby namalować jej śmiejącej się, że dla niego była zawsze płaczącą kobietą. Z kolei sama Maar nazywała swoje portrety autorstwa Picassa kłamstwem. Pierwsze wersje „Płaczącej kobiety” powstały jako studia do monumentalnego obrazu „Guernica”, który Picasso przygotowywał do hiszpańskiego pawilonu na Wystawie Światowej w 1937 r. (obecnie w zbiorach Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía w Madrycie). Malowidło było hołdem dla baskijskiego miasteczka Guernica zbombardowanego wiosną tego samego roku przez Luftwaffe podczas hiszpańskiej wojny domowej. To zapewne zaangażowana w politykę Maar, wpłynęła na zainteresowanie Picassa tematem. Ona też dokumentowała na zdjęciach powstawanie dzieła, a nawet pomagała przy malowaniu. Postać „Płaczącej kobiety” nie znalazła się w ostatecznej wersji kompozycji, stała się za to autonomicznym tematem obrazów, które także odczytywane są w kontekście hiszpańskiej wojny domowej i tragedii Guerniki. Znając dalsze losy Dory Maar można potraktować je jako smutne proroctwo jej przyszłości.

Przez lata „Płacząca kobieta" znajdowała się w prywatnej kolekcji. W 1969 r. została skradziona razem z 25 innymi obrazami. Szczęśliwie dzieło udało się odzyskać, a właściciele zdecydowali się przekazać je do Tate Modern w Londynie jako depozyt. Od 1987 r. jest własnością galerii, wraz z kilkudziesięcioma innymi pracami Picassa.

Zdjęcie główne: Obraz "Płacząca kobieta" Pabla Picassa ze zbiorów Tate Modern w Londynie, © Succession Picasso/DACS 2021, wykorzystane na zasadzie dozwolonego użytku edukacyjnego