Dziewczyna odsłaniająca zasłonę w letni dzień – taki widok wystarczył, żeby Oleksandr Muraszko znalazł inspirację do stworzenia dzieła, które uważane jest za jedno z najważniejszych w sztuce ukraińskiej. Pod jego pędzlem prozaiczna sytuacja zmieniła się w scenę pełną uroczystego nastroju. W Łyku sztuki do kawy przedstawiamy „Zwiastowanie", w którym realizm miesza się z sacrum, a efektowna kolorystyka przywołuje wrażenie spokojnego, letniego dnia.  

Obraz „Zwiastowanie” przedstawia scenę zaczerpniętą z Nowego Testamentu, w której archanioł Gabriel zjawia się w domu Maryi zapowiadając narodziny jej syna. To jeden z najpopularniejszych motywów w sztuce chrześcijańskiej – zarówno zachodniej, jak i wschodniej. Autor obrazu, Oleksandr Muraszko (1875-1919), z pewnością doskonale znał związaną z nim tradycję ikonograficzną, bowiem już jako dziecko pomagał w pracowni ikon prowadzonej przez swojego ojczyma. W sztuce wschodniej w scenach Zwiastowania archanioł znajduje się zawsze po lewej, a Maryja po prawej stronie. W zasadzie podobny układ zastosował Muraszko, jednak u niego postacie nie patrzą na siebie, a anioł pojawia się za plecami młodej kobiety, która dopiero przeczuwa jego obecność. Do tradycji ikonograficznej (także zachodniej) nawiązuje trzymany przez Gabriela kwiat lilii symbolizujący niewinność. Na podstawie szkicu do obrazu można przypuszczać, że pierwotnie głowy postaci miały otaczać aureole, jednak artysta ostatecznie zrezygnował z tego pomysłu.

Tak naprawdę w „Zwiastowaniu” Muraszki spotykają się wszystkie jego artystyczne doświadczenia. Malarz kształcił się w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu pod kierunkiem Ilji Repina - czołowego przedstawiciela realizmu. Studia uzupełniał w Monachium, odbył także podróże do Włoch i Francji. Dzięki temu miał okazję zapoznać się zarówno z twórczością dawnych mistrzów, jak i nowoczesnymi kierunkami w malarstwie: impresjonizmem i secesją. Z każdego z tych źródeł czerpał dla siebie inspiracje, wypracowując bardzo indywidualny styl, który otworzył mu drzwi do międzynarodowej kariery i uczynił z niego najważniejszego ukraińskiego malarza przełomu XIX i XX w. Muraszko malował najczęściej portrety i sceny rodzajowe. Być może dlatego jego jedynemu dziełu religijnemu - „Zwiastowaniu” - najbliżej właśnie do tego drugiego gatunku. Pomysł na obraz zrodził się zresztą w bardzo prozaicznych okolicznościach: pewnego letniego dnia artysta zwrócił uwagę na dziewczynę rozchylającą zasłony by wejść z zewnątrz do salonu. „Zwiastowanie” rozgrywa się w podobnych okolicznościach - nie w dawnym Nazarecie, ale na werandzie współczesnego podmiejskiego domu. Dziewczyna odsuwająca zasłonę zamieniła się w archanioła, który kroczy przed siebie pełen uroczystej powagi. Zapewne na Muraszce wrażenie zrobiło także zaobserwowane światło - stąd zachwycająca kolorystyka oparta na kontraście słonecznej żółci i chłodnego błękitu. Wszystkie te elementy - połączenie rodzajowości z podniosłością, światło i barwy - sprawiają, że obraz uważany jest z jedno z najważniejszych dzieł Muraszki i jedno z największych arcydzieł sztuki ukraińskiej.

Warto wspomnieć, że Muraszko to postać ważna dla ukraińskiej kultury nie tylko ze względu na osiągnięcia artystyczne. Malarz jako oddany patriota związał swoje życie z Kijowem, chcąc uczynić z niego ważne centrum kultury. To właśnie w tym mieście uczył malarstwa - najpierw w Kijowskiej Szkole Artystycznej, następnie we własnej pracowni, a w 1917 r. został jednym z założycieli Ukraińskiej Państwowej Akademii Sztuk Pięknych. Karierę artysty przerwała brutalna śmierć - został zamordowany pod własnym domem w 1919 r. Według oficjalnej wersji napadli go bandyci, współcześnie wielu badaczy jest jednak przekonanych, że było to zabójstwo ze względów politycznych.

Obecnie największą kolekcję dzieł Muraszki posiada Narodowe Muzeum Sztuki w Kijowie. Również tam znajduje się namalowane w 1909 r. „Zwiastowanie” i wspomniany wcześniej szkic do obrazu.

Zdjęcie główne: Oleksandr Muraszko „Zwiastowanie” ze zbiorów Narodowego Muzeum Sztuki w Kijowie. Fot. Domena publiczna.

Zwiedzajcie z nami wirtualnie muzea i galerie całego świata!

Takie możliwości otwiera przed Wami sekcja MUZEA i GALERIE w Bazie Legalnych Źródeł na legalnakultura.pl