Judith Leyster była holenderską malarką, która na ponad dwieście lat zniknęła z historii sztuki, choć jej obrazy cały czas sprzedawano i to za duże sumy pieniędzy.

Odkrycie twórczości Judith Leyster było zaskoczeniem dla wszystkich, w tym dla pracowników Luwru, dokąd pod koniec XIX w. trafił obraz znany jako „Szczęśliwa para”. Jest to niewielkich rozmiarów scena rodzajowa, przedstawiająca biesiadującą parę. Kobieta i mężczyzna – zgodnie z tytułem – świetnie bawią się przy alkoholu i akompaniamencie skrzypiec. Podobnych obrazów w siedemnastowiecznej Holandii powstawało bardzo wiele. O wyjątkowości tego akurat dzieła miało decydować autorstwo Fransa Halsa – jednego z najwybitniejszych malarzy holenderskich. Jako jego pracę „Szczęśliwą parę" kupił na początku XVIII w. Luke Schaub. Później obraz przechodził w kolejne ręce - zawsze jako dzieło Halsa, w dodatku, jak podkreślano, jedno z najlepszych. Dopiero konserwacja ujawniła umieszczoną po lewej stronie sygnaturę: litery J i T oraz gwiazdkę. W 1893 r. historyk sztuki Cornelius Hofstedete de Groot zdołał połączyć podpis z konkretną osobą - kompletnie nieznaną malarką Judith Leyster.

Judith Leyster przyszła na świat w 1609 r. w Haarlemie. Niewykluczone, że znała działającego w tym samym mieście, starszego o prawie trzydzieści lat Halsa. Zachowane dokumenty wskazują, że mogła trzymać do chrztu jedno z jego dzieci. Nie ma natomiast dowodów na to, że była jego uczennicą. Obecnie przypuszcza się, że jej nauczycielem był Frans Pieterszoon de Grebber. Większość znanych dziś prac malarki pochodzi z zaledwie kilku lat: od 1629 do 1635 r. Są to głównie sceny rodzajowe, na których widać wpływy współczesnych Leyster malarzy, między innymi Halsa. O tym, że artystka odnosiła sukcesy świadczą przede wszystkim dokumenty. Już w 1627 r. została odnotowana w opisie miasta, a od 1633 r. należała do lokalnego cechu malarzy (prawdopodobnie przyjęto ją do niego jako pierwszą kobietę). Jako 26-latka miała już własnych uczniów i to aż trzech, co wskazuje na jej wysoki status. W XVII w. naprawdę niewiele kobiet osiągało taką pozycję zawodową. W 1636 r. Leyster wyszła za malarza Jana Miensego Molenaera, wyprowadziła się z nim do Amsterdamu i urodziła piątkę dzieci. Jej twórczość z późniejszych lat jest prawie nieznana. Bardzo możliwe, że zmieniła tematykę na martwe natury, żeby nie konkurować z mężem, który podobnie jak ona specjalizował się w malarstwie rodzajowym. Zmarła w 1660 r. w Heemstede. Mniej więcej w tym samym czasie zniknęła z dziejów sztuki.

Odkrycie, że obraz z Luwru namalował nie Hals, a jego mniej znana koleżanka było dla wielu sporym rozczarowaniem. Choć dotąd „Szczęśliwą parę” uznawano za jedną z lepszych prac Halsa, teraz – wiedząc, że malowała go kobieta – dostrzegano w niej „słabość kobiecej ręki”. Mówiąc wprost: wraz z utratą słynnego autora obraz znacznie stracił na wartości, co doprowadziło nawet do procesu sądowego. Co więcej, wkrótce po odkryciu de Groota siedem kolejnych prac przypisywanych Halsowi okazało się dziełami Leyster. Szczęśliwie dla badaczy malarka miała w zwyczaju podpisywać obrazy splecionymi inicjałami z gwiazdą (jej nazwisko można tłumaczyć jako „gwiazda przewodnia”). Wśród na nowo zidentyfikowanych prac znalazły się dwie wersje „Wesołego pijusa” – jedna w zbiorach Kaiser-Friedrich Museum w Berlinie (obecnie Gemäldegalerie der Staatlichen Museen), druga w Rijksmuseum w Amsterdamie. Okazało się, że niektórych przypadkach sygnatura malarki była z premedytacją przerabiana na inicjały Halsa dla podniesienia wartości dzieł. Właśnie w pospolitej żądzy zysku można upatrywać przyczyn zapomnienia Leyster na tak wiele lat.

Obecnie znanych jest zaledwie dwadzieścia obrazów malarki, co stanowi na pewno zaledwie niewielki wycinek z całego jej dorobku. „Szczęśliwa para” należy do jej najlepszych prac. Dokładnie obejrzeć można ją na niedawno uruchomionej platformie cyfrowej Luwru. Oprócz obrazu Leyster znajdziemy tam ponad 480 tysięcy obiektów ze zbiorów paryskiego muzeum.

Zdjęcie obrazu: obraz Judith Leyster „Szczęśliwa para” ze zbiorów Luwru. Fot. Domena publiczna

Zwiedzajcie z nami muzea i galerie całego świata bez wychodzenia z domu!

Takie możliwości otwiera przed Wami sekcja MUZEA i GALERIE w Bazie Legalnych Źródeł na legalnakultura.pl