„Taras kawiarni w nocy” to jeden z najsłynniejszych obrazów Vincenta van Gogha. Nokturn malowany w prowansalskim miasteczku Arles przenosi nas w świat letnich i wczesnojesiennych nocy spędzanych pod rozgwieżdżonym niebem.

Kawiarnia, którą namalował Vincent van Gogh (1853-1890) znajdowała się na Place du Forum w miasteczku Arles. Wiadomo kiedy dokładnie powstał obraz: artysta wspomina o pracy nad nim w liście do swojej najmłodszej siostry Willeminy z 14 września 1888 r., a uwieczniony układ gwiazd odpowiada temu z 16 lub 17 września. Artysta przeprowadził się do Arles z Paryża nieco ponad pół roku wcześniej. Położone na południu Francji miasteczko pociągało go mocnym światłem i intensywnymi kolorami - z pewnością zupełnie innymi niż w jego rodzinnej Holandii. Nowe otoczenie dało mu potężny impuls do pracy i wpłynęło na zmianę sposobu malowania. To właśnie tam ukształtował się niepowtarzalny styl malarza i powstały jego najbardziej znane dzieła.

Van Gogh rzadko malował samo miasteczko, częściej uwieczniał otaczającą je przyrodę lub mieszkańców. O tym co skłoniło go do podjęcia tematu miejskiego pejzażu pisał do siostry: „Chcę teraz koniecznie namalować rozgwieżdżone niebo. Często wydaje mi się, że noc jest jeszcze bogatsza w kolory niż dzień, ubarwiona najintensywniejszymi fioletami, błękitami i zieleniami. Jeśli przyjrzysz się uważnie, to zobaczysz, że niektóre gwiazdy są cytrynowe, inne mają odcień różowy, zielony i błękitny jak niezapominajki”. Van Gogh był niezwykle wrażliwy na kolor, wydaje się, że nawet w ciemności dostrzegał więcej odcieni niż inni. Malując „Taras kawiarni” obserwował nie tylko spektakl rozgrywający się na niebie, ale też grę barw w sztucznym świetle latarni. Głównym akcentem na obrazie jest jaskrawożółta plama tarasu, rzucająca odblaski na uliczny bruk. Ten kolor artysta stosował wyjątkowo często odkąd zamieszkał w Prowansji. „Ach, żółć jest piękna!” - pisał, tym razem do brata, miesiąc wcześniej. Na obrazie z rozświetlonym tarasem kontrastują niebo i ściany domów utrzymane w odcieniach niebieskiego i fioletu. „I tak masz nocny obraz bez czerni, tylko z pięknym błękitem, z fioletem i zielenią […]” - entuzjazmował się malarz w liście do Willeminy.

Miejski nokturn to dość popularny gatunek wśród współczesnych van Goghowi artystów. Ulice oświetlone latarniami stanowiły nadal nowość, a więc i nowy temat do artystycznych eksperymentów. Możliwe, że van Gogh bezpośrednio inspirował się obrazem swojego przyjaciela Louisa Anquetina „Avenue de Clichy, piąta wieczorem” (Wadsworth Atheneum Museum of Art). Z „Tarasem kawiarni” łączy go kolorystyka i kompozycja. Pierwszą przymiarkę do malowania w nocy van Gogh zrobił pracując na początku września nad „Nocną kawiarnię na Place Lamartine” (Yale University Art Gallery). W tym celu sypiał przez kilka dni tylko w dzień, by nocą przesiadywać w lokalu i przyzwyczajać się do pracy w sztucznym świetle. Z kolei aby namalować „Taras kawiarni” wyruszył po zmroku ze sztalugami w plener. Zapoczątkował tym całą serię nokturnów, której kulminacją jest „Gwiaździsta noc” (Museum of Modern Art) namalowana w kolejnym roku w Saint-Rémy, gdzie artysta leczył się psychiatrycznie.

Obecnie „Taras kawiarni w nocy” znajduje się w zbiorach Kröller-Müller Museum w holenderskim mieście Otterlo. Instytucja znana jest z dużej, liczącej 87 eksponatów, kolekcji obrazów Vincenta van Gogha. Uwieczniony na obrazie lokal na Place du Forum w Arles działa do dziś pod nazwą Café van Gogh i przyciąga turystów chcących poczuć się jak bohaterowie słynnego dzieła van Gogha.

Zdjęcie główne: Obraz „Taras kawiarni w nocy” van Gogha ze zbiorów Kröller-Müller Museum w Otterlo. Fot. Domena Publiczna