Gdy poznam twoją duszę, namaluję twoje oczy - powiedział Amedeo Modigliani (1884-1920), włoski malarz, skandalista i samotny wilk, który nie związał się z żadnym ruchem malarskim. Oczy na obrazach Modiglianiego są migdałowe w kształcie, często jednobarwne, przejrzyste i bez źrenic. Szczególne spojrzenie artysta uchwycił na obrazie „Młoda dziewczyna z różą (Margherita)”.

Amedeo Modigliani jako dojrzały artysta malował niemal wyłącznie portrety. Kiedy umierał w wieku niespełna trzydziestu sześciu lat, pozostawił około 400 obrazów, na większości z nich widnieją kobiety. Tempo w jakim Modigliani malował obrazy można przypisać studenckim czasom artysty. W Akademii Colarossiego uczył się sporządzania 15-minutowych aktów. Podczas kwadransa należało szybko narysować szkic modelki, która po upływie tego czasu zmieniała pozycję.

Modigliani sam wybierał sobie modelki. Potrafił podejść do nieznanej mu kobiety i powiedzieć: „Chcę panią namalować. Chodźmy”. Bardzo często malował anonimowe kobiety: sklepikarki, praczki, konsjerżki, pokojówki czy po prostu mieszkanki biednych dzielnic Paryża, w których pomieszkiwał – Montmartre’u i Montparnasse’u. Niektóre portrety noszą imiona pozujących do nich modelek: Antonia, Almaisa, Renée czy Elvira. Jedną z takich modelek jest prawdopodobnie Margherita, kobieta z prezentowanego przez nas obrazu. Znany jest co najmniej jeszcze jeden portret tej paryżanki, także pochodzący z 1916 r.

„Młoda kobieta siedząca” z 1916 r. z kolekcji prywatnej. Fot. domena publiczna

Każdy obrazów Modiglianiego to swoista wiwisekcja modelki, namalowana w jedynym i niepowtarzalnym dla niego stylu – wydłużone głowy, łabędzie szyje, zdeformowane sylwetki. Ten styl był już zauważalny w jego rzeźbach, które były efektem zainteresowania się artysty rzeźbą afrykańską. Określane przez niego jako „kolumny czułości” głowy były motywem większości rzeźb Modiglianiego. Opracowane na podobieństwo bożków i ikon, emanują majestatyczną godnością. Przykładem tej serii rzeźb jest „Głowa kobiety”.

 „Głowa kobiety” z 1912 r. ze zbiorów Philadelphia Museum of Art. Fot. domena publiczna

Większość zachowanych do dzisiaj portretów Amedeo Modiglianiego powstało w ciągu zaledwie trzech lat (1916–1919), spędzonych przez artystę w Paryżu i na południu Francji. Podczas tego okresu marszandem Modiglianiego był jego przyjaciel Léopold Zborowski, który użyczył artyście swojego mieszkania, dostarczał modeli i materiałów malarskich oraz płacił mu od piętnastu do dwudziestu franków tygodniowo za jego pracę, stając się właścicielem obrazów artysty.

Zorganizowanie modelek w warunkach wojennych było nie tylko trudne, ale i kosztowne. Ceny za godzinę pozowania wzrosły, odkąd kobiety zastąpiły w wielu obszarach działalności walczących mężczyzn. Deficyt profesjonalnych modelek sprawiał, że Modigliani zmuszony był malować otaczających go przyjaciół i znajomych. Powstało kilkanaście wizerunków Leopolda Zborowskiego, malarza Mojżesza Kislinga – jednego z najbliższych przyjaciół Włocha i sąsiada Zborowskich z kamienicy przy rue Joseph Bara, i tyle samo Luni Czechowskiej.

Portret Anny Zborowskiej z 1917 r. ze zbiorów Museum of Modern Art. Fot. domena publiczna

Wyjątkową rolę w twórczości Modiglianiego pełniła Anna Zborowska – partnerka życiowa Léopolda, która widnieje na co najmniej trzynastu portretach. Jako przyjaciółka i sąsiadka wielokrotnie pozowała artyście, ponieważ nie było go stać na wynajęcie modelki. Na większości obrazów na jej pociągłej twarzy maluje się dogłębny smutek. Anna Zborowska pozowała także do aktów malowanych przez Modiglianiego. Znany jest jej nagi portret, wyraźnie inspirowany „Odaliską” Ingresa. Przy jego powstawaniu asystowała jako przyzwoitka mieszkająca w domu Zborowskich ich przyjaciółka Lunia Czechowska, również znana z portretów malarza.

Akt Anny Zborowskiej „Nu couché (sur le côté gauche)” z 1917 r. z kolekcji prywatnej. Fot. domena publiczna

Modigliani jest jednym z najczęściej podrabianych artystów na świecie. Rosnące ceny przypisywanych mu dzieł, a także legenda otaczająca jego krótkie życie, podsyciły rynek podróbek obrazów i rzeźb. W 1984 roku studenci wyrzeźbili trzy kamienne głowy w stylu Modiglianiego, co wywołało sensację, gdy zostały „odkryte” w kanale w Livorno we Włoszech. Eksperci twierdzili, że są autentyczne, dopóki studenci nie opublikowali filmu, na którym sami wykonują głowy wiertarką. W 2018 roku na wystawie w Genui skonfiskowano dwadzieścia fałszywych Modiglianich. Znani fałszerze dzieł sztuki, tacy jak Elmyr de Hory, przyznali się do stworzenia wielu fałszywych Modiglianich. Doświadczeni handlarze dziełami sztuki, zostali oszukani i kupili fałszywe posągi Modiglianiego. Szacuje się, że większość dzieł sztuki przypisywanych Modiglianiemu to w rzeczywistości falsyfikaty.

Za życia artysta nie odniósł sukcesu, a jego akty i rysunki doceniono dopiero wiele lat po śmierci. Większość dzieł Amedea Modiglianiego znajduje się w prywatnych kolekcjach, obraz „Młoda dziewczyna z różą” znajdował się w kolekcji Domu Aukcyjnego Christie's. W 2016 roku został zlicytowany za kwotę blisko 13 milionów dolarów. Na stronie Christie's możemy przyjrzeć się jego szczegółom dzięki dokładnej cyfrowej reprodukcji. Dzieła Modiglianiego znajdują się w domenie publicznej, można więc z nich swobodnie korzystać. Nie zapominajmy jednak, by zawsze podawać autora i tytuł jego dzieła.

Zdjęcie główne: Obraz Amedeo Modiglianiego „Młoda dziewczyna z różą” 1916 roku z kolekcji prywatnej. Fot. domena publiczna

Zwiedzajcie z nami muzea i galerie całego świata!

Takie możliwości otwiera przed Wami Baza Legalnych Źródeł.