Nie każdy wie, iż ochrona prawno-autorska jest dwojakiego rodzaju i wynika z dwóch rodzajów praw autorskich: prawa autorskiego osobistego i autorskiego prawa majątkowego. To pierwsze prawo (art. 16 ustawy) chroni tzw. więź osobistą twórcy do utworu, a – praktycznie rzecz ujmując – pozwala twórcy na podpisanie utworu swoim nazwiskiem czy pseudonimem albo na udostępnieniu go anonimowo, chroni nienaruszalność treści i formy utworu, pozwala na zadecydowanie o jego pierwszym rozpowszechnieniu, uprawnia do sprawowania nadzoru nad sposobem wykorzystania. 

Autorskie prawo majątkowe natomiast (art. 17) – jak sama nazwa wskazuje – ma wymiar majątkowy, gdyż twórcy przysługuje (poza pewnymi wyjątkami) wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim oraz do wynagrodzenia za korzystanie z niego. Co istotne – autorskie prawa osobiste są wieczne i niezbywalne, majątkowe zaś – ograniczone w czasie i zbywalne. Pierwsze są zatem na zawsze i nie można ich sprzedać, drugie – trwają 70 lat od śmierci twórcy (art. 36 ustawy) i jak najbardziej można je „przekazać za drobną opłatą”.

Ważne jest jeszcze to, iż prawa autorskie mają charakter bezwzględny – generalnie korzystać z utworu można tylko i wyłącznie za zgodą twórcy lub innego uprawnionego, na którego przeniesiono autorskie prawa majątkowe. Zgoda ta nie jest potrzebna, jeśli działamy w ramach tzw. dozwolonego użytku. Takie sytuacje są jednak wyjątkami od tej generalnej zasady i dlatego muszą być interpretowane ściśle, a nie rozszerzająco...

Jacek Wojtaś LL.M.
koordynator ds. europejskich / EU Affairs Coordinator
Izba Wydawców Prasy / The Chamber of Press Publishers