26 kwietnia obchodzimy Światowy Dzień Własności Intelektualnej, czyli święto wszelkiej twórczej działalności człowieka.

Korzystamy z niej wszyscy, słuchając muzyki, oglądając filmy, korzystając z patentów czy know-how wypracowanych przez artystów, firmy, społeczeństwa… Cytując, udostępniając, wypożyczając czyjąś pracę – fotografię, książkę, memy, posty, fragmenty filmów – nie tylko dzielimy się tym, co uważamy za ważne, ale korzystając w uczciwy sposób, np. wymieniając autora z imienia i nazwiska czy też płacąc, doceniamy działalność drugiego człowieka oraz wspieramy jego przyszłe dokonania.

Nieco o historii

W 1883 r. podpisano Konwencję paryską o ochronie własności przemysłowej, która była początkiem nowoczesnej ochrony własności intelektualnej. Założeniem Konwencji było znalezienie sposobu na zapobieganie naruszeniem wynalazków, znaków towarowych i wzorów przemysłowych i do tej pory uznawana jest za absolutny kamień milowy w rozumowaniu o ochronie wytworów ludzkiej kreatywności. Kolejnym ważnym krokiem do ustanowienia Światowego Dnia Własności Intelektualnej było oświadczenie wygłoszone na 33. sesji Zgromadzeń Państw Członkowskich WIPO (World Intelectual Property Organization) we wrześniu 1988 r., w którym to dyrektor generalny Algierskiego Narodowego Instytutu Własności Przemysłowej (INAPI) „zaproponował ustanowienie Międzynarodowego Dnia Własności Intelektualnej”. W kolejnym piśmie do Dyrektora Generalnego WIPO z dnia 7 kwietnia 1999 r. pan Amor Bouhnik, dyrektor generalny INAPI zauważył, że celem ustanowienia takiego dnia „byłoby stworzenie ram dla szerszej mobilizacji i świadomości, otwarcie dostępu do promocyjnego aspektu innowacji oraz uznanie osiągnięć promotorów własności intelektualnej na całym świecie.”. Z kolei w 9 sierpnia 1999 r. w piśmie Jiang Yinga, komisarza Państwowego Urzędu Własności Intelektualnej Chińskiej Republiki Ludowej, delegacja chińska zaproponowała, „aby WIPO przyjęła obchody 30. rocznicy swojego założenia (26 kwietnia) jako „Światowy Dzień Własności Intelektualnej”. Uznano, że jest to świetna okazja na „dalsze promowanie świadomości w zakresie ochrony własności intelektualnej, poszerzanie wpływu ochrony własności intelektualnej na całym świecie, nakłanianie krajów do publikowania i popularyzowania przepisów i regulacji dotyczących ochrony własności intelektualnej, zwiększanie świadomości prawnej społeczeństwa na temat praw własności intelektualnej, zachęcanie do działalności wynalazczo-innowacyjnej w różnych krajach i wzmacnianie wymiany międzynarodowej w dziedzinie własności intelektualnej.”  W październiku 1999 r. Zgromadzenie Ogólne WIPO formalnie zatwierdziło pomysł ogłoszenia określonego dnia Światowym Dniem Własności Intelektualnej i to właśnie ten dzień uznawany jest za właściwy moment formatywny. Zaangażowanie państw członkowskich WIPO w Światowy Dzień Własności Intelektualnej wzrosło od jego ustanowienia w 2000 r. W pierwszym roku jego istnienia państwa członkowskie z 59 krajów zgłosiły oficjalne obchody Światowego Dnia Własności Intelektualnej. Pięć lat później, w 2005 r., 110 krajów zgłosiło oficjalne obchody Światowego Dnia Własności Intelektualnej, a w 2022 r. kampania przyciągnęła użytkowników ze 189 państw członkowskich.  Głównymi celami tego święta są: wskazanie społeczeństwu, jak patenty, prawa autorskie, znaki towarowe i wzory wpływają na codzienne życie; uświadomienie obowiązującego prawa własności intelektualnej i pogłębienie wiedzy na ten temat; wskazanie kreatywności i wkładu twórców oraz wynalazców w rozwój społeczeństw na całym świecie oraz zachęcanie społeczeństw obywatelskich do poszanowania praw własności intelektualnej innych osób.

Cel na 2024 r. – zrównoważony rozwój

Każdy rok przynosi jednak inny temat przewodni i tym razem hasło brzmi: „Własność intelektualna i cele zrównoważonego rozwoju: budowanie naszej wspólnej przyszłości dzięki innowacjom i kreatywności.” Czyli skupiamy się na zrównoważonym rozwoju i ludzkiej kreatywności. Z tą myślą wiążą się takie hasła jak: edukacja, przemysł, infrastruktura, działania na rzecz klimatu, walka z głodem, dobre zdrowie i jakość życia. Są to cele których osiągnięcie możliwe będzie dzięki kreatywności człowieka, chronionej prawami własności intelektualnej. Rozwijając nieco ten temat Cele Zrównoważonego Rozwoju (ang. Sustainable Development Goals) stanowią plan działania na rzecz przemian i przeobrażeń świata w aspekcie ekonomicznym, społecznym i środowiskowym, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone w sposób zrównoważony, z szacunkiem dla środowiska oraz z uwzględnieniem potrzeb przyszłych pokoleń. Trudno sobie wyobrazić, by osiągnięcie tych celów było możliwe bez twórczego, innowacyjnego aspektu, wspartego skuteczną ochroną własności intelektualnej.

Na szczycie w Nowym Jorku, w dniach 25-27 września 2015 r., przywódcy krajów członkowskich ONZ podpisując dokument “Przekształcania naszego świata: Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju – 2030” podjęli ambitne zobowiązanie do podjęcia działań na rzecz redukcji ubóstwa w jego wszystkich postaciach, zapewnienia dostępu do edukacji, do żywności i czystej wody, podjęcia działań na rzecz równości szans, wspieranie praw człowieka, pokoju i stabilności na świecie, ochrony środowiska naturalnego, łagodzenia zmian klimatycznych, dostępu do zrównoważonych źródeł energii. Deklarację w imieniu Polski podpisał prezydent Andrzej Duda. Dokument ten zawiera 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju i związanych z nimi 169 działań, które mają być osiągane przez wszystkie strony – rządy państw, organizacje międzynarodowe, organizacje pozarządowe, sektor nauki i biznesu, a także obywateli. Skupiają się one wokół 5 obszarów: ludzie, planeta, dobrobyt, pokój, partnerstwo (ang. 5xP : people, planet, prosperity, peace, partnership). Stanowią one podstawę nowej Agendy 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju świata, uwzględniającej aspekt ekonomiczny, społeczny i środowiskowy. Plan ten wskazuje najważniejsze wyzwania naszych czasów. Przedstawia wizję budowy lepszego świata z korzyścią dla mieszkańców planety oraz jego naprawy. Realizację założeń globalnej agendy rozwojowej przez Polskę monitoruje Ministerstwo Rozwoju. Z kolei w wymiarze międzynarodowym wysiłki krajów rozwijających się na rzecz wypełniania Agendy 2030 wspiera Ministerstwo Spraw Zagranicznych, w ramach działań Polskiej pomocy.

Światowy Dzień Własności Intelektualnej zyskał na znaczeniu od czasu jego powstania. Widać to świetnie po jakże szerokim tegorocznym zakresie celów i założeń. Pokazuje nam to, że własność intelektualna, szeroko rozumiana jako ludzka twórczość to nie tylko rozrywka czy sztuka. To także narzędzie do budowania bardziej inkluzywnego społeczeństwa i szerzej – świata.

Autor: Paweł Kowalewicz - prawnik

Grafika główna: Fundacja Legalna Kultura
Grafika w artykule - źródło ONZ