Wspólne sprawy
CZYTELNIA KULTURALNA
/ Wspólne sprawy
Dzień Domeny Publicznej
29.12.16
1 stycznia to rokrocznie symboliczny Dzień Domeny Publicznej. Wraz z początkiem nowego roku kalendarzowego własnością publiczną stają się dzieła twórców, od śmierci których upłynęło właśnie 70 lat. W 2017 roku domena publiczna powiększy się m.in. powieści mistrza literackiej s-f Herberta George’a Wellsa, wiersze amerykańskiej poetki i krytyczki literackiej Gertrudy Stein i muzyka współautora "Roty" Feliksa Nowowiejskiego.
W Preambule Manifestu Domeny Publicznej jego sygnatariusze przywołują wypowiedź Vicora Hugo wygłoszoną na otwarcie Międzynarodowego Kongresu Literackiego w Paryżu w 1878 roku "Książka, jako książka należy do autora, ale jako myśl, należy - i nie ma w tym przesady - do ludzkości. Każdy rozum ma do niej prawo. Jeśli jedno z dwóch praw, prawo pisarza i prawo ludzkiego rozumu musiałoby ulec, byłoby to z pewnością prawo pisarza, ponieważ naszą jedyną troską jest dobro wspólne, i wszyscy, oświadczam, są ważniejsi od nas". I podkreślają, że istnienie domeny publicznej jest niezbędne dla zapewnienia społecznego i ekonomicznego dobrobytu, ponieważ odgrywa ona odgrywa kluczową rolę w sferze edukacji, nauki, zachowania dziedzictwa kulturowego i informacji publicznej.
Kwestie wygaśnięcia autorskich praw majątkowych i przejścia utworów do domeny publicznej zmianiały się na przestrzeni lat. W I połowie XX wieku "okres ochronny" wynosił 20 lat. Na skutek rozwoju przemysłu kulturalnego w ramach międzynarodowych porozumień wydłużono go do 50 lat. A z początkiem XXI wieku zwiększono do 70 lat. Obecnie w Stanach Zjednoczonych na skutek rugulacji prawnych do 1 stycznia 2019 roku reguła przejścia utworów do domeny publicznej obowiązuje wyłącznie wobec dzieł niepublikowanych.
W obowiązującej w Polsce Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych pojęcie domeny publicznej nie jest zdefiniowane wprost, kwestie wygaśnięcia majątkowych praw autorskich reguluje art. 36. Natomiast prawnym następstwem trafienia utworów do domeny publicznej jest ich powszechna dostępność pozwalająca na ich rozpowszechnianie, adaptację i tworzenie dzieł zależnych bez ubiegania się o zgodę spadkobierców bądź innego rodzaju prawnych następców. Dzieła dostępne w domenie publicznej można rozpowszechniać również w celach zarobkowych.
1 stycznia nowego roku do domeny publicznej wejdzie twórczość osób, które zmarły w 1946 roku. Łącznie będzie to ponad 1000 osób. Wśród nich z pewnością warto wyróżnić twórczość brytyjskiego pisarza Herberta George’a Wellsa - jednego z pionierów gatunku science fiction, twórcy m.in. "Wehikułu czasu" i "Wojny światów". Do domeny trafił także polskie tłumaczenie "Przygód dobrego wojaka Szwejka" Jaroslava Haška autorstwa Pawła Hulka-Laskowskiego, a jego publikację zapowiedziała już Biblioteka Wolnych Lektur.
Swobodnie korzystać będzie można także m.in. malarskiej twórczości Józefa Mehoffera, obrazów i fotografii Paula Nasha oraz wierszy amerykańskiej poetki i krytyczki literackiej Gertrudy Stein.
Lista wszystkich twórców, którzy z dniem 1 stycznia 2017 roku przejdą do domeny publicznej do pobrania tutaj... Lista opracowana została przez dr Wojciecha Sachwanowicza z Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu.
Dzieła, które trafiają do domeny publicznej, dostępne są również w przestrzeni wirtualnej za sprawą licznych serwisów digitalizujących dobra kultury, takich jak POLONA, PROJECT GUTENBERG, EUROPEANA, RETROFILM VAULT czy EUROPEAN FILM GATEWAY.
Publikacja powstała w ramach
Społecznej kampanii edukacyjnej Legalna Kultura
- Czytelnia kulturalna
- > Wspólne sprawy
- Archiwum
- Rozmowy
- Łyk sztuki do kawy
- Polecamy
- Badania i raporty