Społeczeństwo cyfrowe to otwarta sieć interakcji, z której każdy z nas może czerpać, ale do której każdy z nas także wiele wnosi. Budujemy dziś cyfrową kulturę, tak jak przez wieki budowaliśmy materialną. Współtworząc w internecie różnego rodzaju dobra, pozostańmy w porządku wobec siebie – będąc jednocześnie twórcami i odbiorcami metaświata.

26 kwietnia obchodzimy Światowy Dzień Własności Intelektualnej, czyli święto wszelkiej twórczej działalności człowieka. Korzystamy z niej wszyscy, słuchając muzyki, oglądając filmy, korzystając z patentów czy know-how wypracowanych przez artystów, firmy, społeczeństwa… Cytując, udostępniając, wypożyczając czyjąś pracę – fotografię, książkę, memy, posty, fragmenty filmów – nie tylko dzielimy się tym, co uważamy za ważne, ale korzystając w uczciwy sposób, np. wymieniając autora z imienia i nazwiska czy też płacąc, doceniamy działalność drugiego człowieka oraz wspieramy jego przyszłe dokonania.

Legalna Kultura dąży do rozwiązania jednego z najistotniejszych problemów współczesnej kultury – jak z niej korzystać, zachowując wolność własną i nie ograniczając cudzej? Mówi o tym Danuta Stenka, przewodnicząca Rady Fundacji Legalna Kultura

26 kwietnia – Światowy Dzień Własności Intelektualnej

Święto to ustanowiono w 2000 roku na pamiątkę wejścia w życie konwencji, powołującej Światową Organizację Własności Intelektualnej w 1970 roku. Głównymi celami tego Światowego Dnia Własności Intelektualnej są: wskazanie społeczeństwu, jak patenty, prawa autorskie, znaki towarowe i wzory wpływają na codzienne życie; uświadomienie obowiązującego prawa własności intelektualnej i pogłębienie wiedzy na ten temat; wskazanie kreatywności i wkładu twórców oraz wynalazców w rozwój społeczeństw na całym świecie oraz zachęcanie społeczeństw obywatelskich do poszanowania praw własności intelektualnej innych osób.

Filozofia sieci

Rozwój technologii niesie za sobą wyzwania natury prawnej, a także edukacyjno-społecznej. Największym zagrożeniem dla branż kreatywnych jest rosnąca z roku na rok skala naruszeń własności intelektualnej, stanowiącej podstawowy kapitał gospodarki opartej na innowacyjności. Kradzieże technologii i patentów, podrabianie znaków towarowych, a także nieautoryzowany obrót wytworami własności intelektualnej, czyli piractwo – to wyzwania, z którymi wszyscy musimy się zmierzyć. „Technologia kreuje sytuacje, w których coraz łatwiej kreować, łatwiej powielać, coraz łatwiej trywializować; co to za różnica, czy to ja nagrałem ten filmik czy twórca, który mówi: płać mi za to miliony. I w związku z tym nasze wnętrze szuka jakiejś formy samousprawiedliwienia. Wszyscy umiemy to samo, wszyscy możemy to samo, w związku z czym, skoro wszyscy jesteśmy twórcami, to wszyscy korzystajmy. A tymczasem ja bym proponował, skoro wszyscy jesteśmy twórcami, to wszyscy szanujmy swoją twórczość nawzajem”– zauważa Dariusz Duma, filozof i ambasador Fundacji Legalnej Kultury.

Prawo

Również profesor Adam Bodnar, podczas wykładu z okazji Światowego Dnia Własności Intelektualnej (2022), odnosi się do wolności twórczej i odpowiedzialnej: „Artykuł 31 Konstytucji (…) mówi o tym, że generalnie jesteśmy wolnymi ludźmi (…). Możemy podejmować różne decyzje, dotyczące naszego rozwoju, zainteresowania się różnymi formami naszej twórczości, podążania różnymi tropami literackimi, artystycznymi, kulturowymi. W tym artykule 31 przebija się to, że wolność oznacza też prawo do naszego samorozwoju, do rozwoju naszej osobowości. Ale ta nasza osobowość może się rozwijać nie tylko dlatego, że my czujemy się dobrze dzięki temu, że coś tworzymy, ale także dzięki temu, że możemy komuś przekazać naszą twórczość, pochwalić, opisać, zaprezentować. I tu wtedy wkraczają gwarancje wolności słowa, czyli z kolei artykuł 54.”

Świadectwa ochrony własności intelektualnej są prawie tak stare jak nasza cywilizacja, np. rzymskie naczynia gliniane, które oznaczano stemplem lokalnego warsztatu rzemieślniczego czy receptura ulubionego sera Neli Rubinstein, Schabzigera, opatentowana już w 1463 r. w Szwajcarii. Jednym z ważniejszych dokumentów prawnych w tym zakresie, obowiązującym do dzisiaj, jest przyjęta w 1883 r. konwencja paryska.

Sztuka to też praca

Choć kultura w pierwszej chwili nie kojarzy się z biznesem i nowoczesnymi technologiami, dziś to właśnie firmy z sektorów kreatywnych są motorami gospodarki i odpowiadają za tworzenie nowych rynków. W najbardziej innowacyjnych gospodarkach przemysły kreatywne wypracowują od 4 do 7% PKB. A tymczasem:

Świadomy odbiorca kultury potrzebny od zaraz

„Piractwo internetowe to nie jest jedynie problem pojedynczych użytkowników, którzy w nieuczciwy sposób ściągają z sieci filmy czy seriale. Dziś piractwo ma charakter globalny i przynosi ogromne zyski zorganizowanym grupom przestępczym, które zarabiają, udostępniając użytkownikom internetu kontent, do którego nie mają prawa” – mówi Kinga Jakubowska, prezes Legalnej Kultury – „Internet jest stosunkowo młodym bytem i korzystając z niego, tworzymy dopiero coś, co można nazwać Kulturą internetu – zbiór obyczajów i praw, które, podobnie jak w prawdziwym życiu, powinny stanowić pewne normy zachowań.”

Kobiety i własność intelektualna. Przyspieszenie innowacji i kreatywności

Od stuleci kobiety kształtują nasz świat dzięki swojej pomysłowości i kreatywności. Kobiety na całym świecie prowadzą przełomowe badania naukowe, wyznaczają nowe kreatywne trendy, budują firmy i przekształcają naszą rzeczywistość.

Tegoroczny Światowy Dzień Własności Intelektualnej – 26 kwietnia 2023 – jest zadedykowany właśnie tym wspaniałym kobietom, wśród których są tak wybitne postaci, jak:

Maria Skłodowska-Curie, fizyczka i chemiczka. Pierwsza kobieta uhonorowana Nagrodą Nobla i jedyna osoba, która otrzymała to zaszczytne wyróżnienie w dwóch dyscyplinach naukowych (Polska/Francja).

Rosalind Franklin, chemiczka i krystalografka rentgenowska. Jej praca była kluczowa dla zrozumienia struktur molekularnych DNA (Wielka Brytania).

Tu Youyou, chemiczka farmaceutyczna i lekarka zwalczająca malarię. To jej zawdzięczamy odkrycie artemizyniny i dihydroartemizyniny  – przełomowych XX-wiecznych leków na malarię, ratujących miliony istnień ludzkich (Chiny).

Melitta Bentz, wynalazczyni filtra do kawy (Niemcy).

Hedy Lamarr, wybitna aktorka filmowa i wynalazczyni (Austria/USA).

Sara Facio, fotografka, kuratorka, dziennikarka i redaktorka. Znana jako autorka portretów ważnych postaci kultury latynoamerykańskiej i rzecznika w dziedzinie fotografii (Argentyna).

Yayoi Kusama, jedna z najwybitniejszych współczesnych japońskich artystek, znana twórczyni pop-art i performerka (Japonia).

Cesária Évora, piosenkarka i autorka tekstów. Zdobywczyni nagrody Grammy, znana jako „Barefoot Diva” (Republika Zielonego Przylądka).

Coco Chanel, projektantka mody i bizneswoman, słynąca z ponadczasowych projektów (Francja).

Katherine Johnson, matematyczka z NASA. Jej obliczenia w dziedzinie mechaniki orbitalnej miały kluczowe znaczenie dla sukcesu pierwszego i kolejnych lotów kosmicznych w USA (USA).

Janaki Ammal, wybitna botaniczka, zajmująca się uprawą roślin (Indie).

Frida Kahlo, jedna z największych meksykańskich artystek, znana z fascynujących autoportretów i używania odważnych, żywych kolorów (Meksyk).

Kobiety wnoszą nowe perspektywy i talent. Jest jednak pewien problem… Nadal zbyt mało kobiet uczestniczy w systemie własności intelektualnej (IP). Oznacza to, że zbyt mało kobiet korzysta z praw własności intelektualnej. A kiedy przegrywają kobiety, przegrywamy wszyscy. Musimy więc zachęcać więcej kobiet do korzystania z systemu własności intelektualnej, aby chronić ich pracę i by doceniana była jej wartość. W ten sposób możemy opracowywać więcej lepszych technologii, które przynoszą korzyści wszystkim, możemy tworzyć więcej dobrze prosperujących firm, kierowanych przez kobiety, możemy wspierać ożywienie gospodarcze i odbudowę wielu krajów ze zniszczeń.

Wyobraźmy sobie, co możemy osiągnąć dzięki większej liczbie kobiet, zaangażowanych w biznes innowacyjny i kreatywny. Gdy innowacyjność, kreatywność i biznes sprzyjają inkluzji społecznej i uwzględniają nowe pomysły oraz perspektywy, wszyscy na tym korzystamy. Różnorodność jest naszą siłą. Każdy i wszędzie może korzystać z praw własności intelektualnej, aby chronić swoją technologię, markę i kreatywność.

Kobiety stanowią prawie połowę światowej populacji. Reprezentują ogromną pulę talentów. Wszyscy zyskujemy na aktywnym zachęcaniu kobiet do korzystania z systemu IP. Światowy Dzień Własności Intelektualnej w 2023 roku to okazja do uczczenia wszystkich utalentowanych kobiet na całym świecie.

Pracujmy na rzecz parytetu płci w IP i uwolnijmy pomysłowość i kreatywność kobiet oraz dziewcząt na całym świecie. Razem możemy zbudować lepsze jutro. Z kobietami takimi, jak na przykład:

Olga Tokarczuk, wybitna pisarka, aktywistka i intelektualistka. Laureatka literackiej Nagrody Nobla w 2018 roku (Polska).

Koffee, popularna piosenkarka reggae, autorka tekstów, raperka i gitarzystka. Najmłodsza i pierwsza żeńska zdobywczyni nagrody Grammy za Najlepszy Album Reggae w 2019 roku (Jamajka).

Kiran Mazumdar-Shaw, przedsiębiorczyni, prezeska wykonawcza i założycielka Biocon Limited oraz Biocon Biologics Limited, wiodących innowacyjnych firm bio-farmaceutycznych (Indie).

Angélique Kidjo, piosenkarka, autorka tekstów, aktorka i aktywistka, znana ze swoich różnorodnych wpływów muzycznych i kreatywnych teledysków. Zdobywczyni nagrody Grammy (Benin).

Melanie Perkins, przedsiębiorczyni w dziedzinie technologii, CEO i współzałożycielka Canva. Jedna z najmłodszych CEO w startupie technologicznym, wycenianym na ponad 1 miliard AUD (Australia).

Lupita Nyong’o, wybitna aktorka nagrodzona Oskarem (Kenia/Meksyk).

Özlem Türeci, lekarka, naukowczyni i przedsiębiorczyni. Współzałożycielka firmy BioNTech, która w 2020 roku opracowała pierwszą szczepionkę mRNA, zastosowaną przeciwko COVID-19 (Niemcy).

Susan Wojcicki, dyrektorka generalna YouTube w latach 2014-2023 (Polska/USA).

Nicke Widyawati, bizneswoman i prezeska Pertaminy, indonezyjskiej państwowej spółki naftowo-gazowej. Nazwana przez magazyn „Fortune” jedną z najpotężniejszych kobiet poza obszarem Stanów Zjednoczonych w 2020 roku (Indonezja).

Omowunmi Sadik, profesorka, chemiczka, wynalazczyni i założycielka organizacji non-profit Sustainable Nanotechnology Organization (Nigeria).

Rosalia, piosenkarka i autorka tekstów muzyki pop i flamenco. Zdobywca nagrody Grammy (Hiszpania).

Bernardine Evaristo, wielokrotnie nagradzana autorka, naukowczyni i orędowniczka inkluzji twórców o odmiennym kolorze skóry w branżach kreatywnych (Wielka Brytania).

Beyoncé, piosenkarka, autorka tekstów, aktorka i tancerka. Artystka wybitnie uzdolniona wokalnie, znana z przełamywania kulturowych barier (USA).

Emmanuelle Charpentier, profesorka i badaczka w dziedzinie mikrobiologii, genetyki i biochemii. Wspólnie z Jennifer Doudna laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w roku 2020 za pracę nad edycją genów – poprzez CRISPR (Francja).

Podziękujmy tym wspaniałym kobietom, świętując wspólnie 26 kwietnia Światowy Dzień Własności Intelektualnej. Dziękujmy im codziennie, za wkład, który wnoszą do kultury, nauki, biznesu i polityki. Doceńmy ich talent, przestrzegając praw własności intelektualnej.

Autor: Paweł Kowalewicz, prawnik

Redakcja: Legalna Kultura

Wykorzystano również artykuł, pochodzący ze strony WIPO: https://www.wipo.int/ip-outreach/en/ipday/2023/story.html

Tłumaczenie własne 

Materiały wideo: Paweł Rojek, Archiwum Fundacji Legalna Kultura