Największy zryw w okupowanej przez nazistów Europie, heroiczna postawa mieszkańców Warszawy, setki tysięcy ofiar ludności cywilnej, Armia Czerwona z premedytacją przyglądająca się rzezi, zagłada miasta i dramatyczna decyzja władz rządu w Londynie i Armii Krajowej o rozpoczęciu walki. W środę 1 sierpnia obchodzimy 74. rocznicę Powstania Warszawskiego, wydarzenia wciąż wzbudzającego ogromne emocje. Przygotowaliśmy wybór książek, filmów i muzyki wybitnych twórców o Powstaniu, które pomagają zmierzyć się z tym tematem.

MUZYKA

Lao Che - "Powstanie Warszawskie" (2005)

Przełomowa płyta dla zespołu Lao Che i jeden z największych sukcesów wśród albumów poświęconych polskiej historii. Z kolejnymi piosenkami poznajemy losy Powstania, ale także historię muzyki i sztuki. W tekstach zespół odwołuje się m.in. do wierszy i piosenek Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, ks. Józefa Tischnera, zespołów Chłopcy z Placu Broni czy Izrael, a także filmu "Szeregowiec Ryan". Album przyniósł członkom Lao Che Złotą Płytę, nominację do Fryderyka oraz Srebrne Krzyże Zasługi. W 2013 roku ukazało się też DVD z koncertem w Parku Wolności połączonym z mappingem budynku Muzeum Powstania Warszawskiego.



Monika Borzym - "Jestem przestrzeń" (2017)

Wokalistka jazzowa Monika Borzym, reżyserka Agnieszka Glińska, kompozytor i pianista Mariusz Obijalski oraz teksty poetki Anny Świrszczyńskiej - ten wybuchowy zestaw składa się na album "Jestem przestrzeń". Wybór wierszy czołowej poetki Powstania Warszawskiego pokazuje jak "przestrzenną" postacią była Świrszczyńska, jednocześnie pokazując inną stronę Powstania. Na albumie usłyszymy również Wojciecha Waglewskiego oraz tuzy światowego jazzu - gitarzystów Johna Scofielda i Mitchella Longa.



Młynarski-Masecki Jazz Camerata Varsoviensis - "Fogg. Pieśniarz Warszawy" (2018)

Mieczysław Fogg niezwykłym artystą był. Przez całe swoje życie związany z Warszawą, jej historią i zawirowaniami historycznymi. Zaczynał przed II wojną światową w Chórze Dana, w Qui Pro Quo, w czasie Powstania Warszawskiego podnosił na duchu walczących, śpiewając niemalże na froncie. Jan Młynarski i Marcin Masecki prezentują twórczość Fogga w nowym kontekście, ukazując artystę jako czołowego pieśniarza Warszawy. Wśród gości wykonujących jego piosenki m.in. Agata Kulesza i Joanna Kulig. Premierowy koncert obdył się 27 lipca w Muzeum Powstania Warszawskiego.



TEATR

"Gdzie ty idziesz, dziewczynko" w reżyserii Agnieszki Glińskiej (2016)

Spektakl opowiadający historie łączniczek i sanitariuszek Powstania Warszawskiego, wystawiony w Muzeum Powstania Warszawskiego. Agnieszka Glińska sięgnęła po poezję, muzykę, taniec współczesny i fragmenty wspomnień kilkunastoletnich sanitariuszek i łączniczek. Całość ma formę otwartej instalacji teatralnej. "Szukałam czegoś, co zwiąże mnie osobiście z tą historią. Mam 14-letnią córkę więc siłą rzeczy zaczęłam myśleć, co by było, gdyby ona stanęła dziś przed takim zadaniem. Czytając te wspomnienia, do których się dokopałam, reagowałam bardzo emocjonalnie. 14-letnie dziewczyny biegły z noszami, na których leżeli ranni żołnierze" – mówiła w 2016 roku reżyserka. Spekakl dostępny bezpłatnie w TVP VOD.

W spektaklu występują:  Małgorzata Biela, Mateusz Bieryt, Karolina Burek, Izabela Chlewińska, Zuzanna Czerniejewska, Magdalena Fejdasz, Łukasz Lewandowski, Irena Melcer, Weronika Nockowska, Weronika Pelczyńska, Łukasz Przytarski, Paulina Puślednik, Patryk Szwichtenberg i Marcin Wojciechowski



"Przerwanie działań wojennych" w reżyserii Juliusza Machulskiego (2009)

Przedpremierowy pokaz spektaklu "Przerwanie działań wojennych" odbył się w Muzeum Powstania Warszawskiego. Sztuka powstała na podstawie wspomnień Kazimierza Iranka-Osmeckiego "Ostatni akt", jest zapisem kilkunastu godzin negocjacji w sprawie zakończenia Powstania Warszawskiego, prowadzonych przez polskich oficerów z niemieckim generałem von dem Bachem. "Ci panowie potrafili się wznieść ponad to całe cierpienie i jak rasowi negocjatorzy wynegocjować dla kilkudziesięciu tysięcy powstańców i ludności cywilnej to, że przeżyli" – powiedział Machulski. "To nieznana chlubna karta polskiej historii. Zrobili wszystko, co dało się zrobić." Zgodnie z negocjacjami Niemcy uznali żołnierzy Armii Krajowej za jeńców wojennych, a ludność cywilna miała być traktowana zgodnie z konwencjami wojennymi. Drugiej obietnicy Niemcy nie dotrzymali. Spektakl dostępny bezpłatnie w TVP VOD.

W spektaklu występują: Piotr Fronczewski, Krzysztof Stelmaszyk, Marek Kalita, Adam Woronowicz, Jerzy Schejbal, Ireneusz Czop, Grzegorz Damięcki, Krzysztof Banaszyk, Paulina Chruściel i Stanisław Marek Łukasik.



LITERATURA

Miron Białoszewski - "Pamiętnik z powstania warszawskiego" (1970)

Obraz Powstania Warszawskiego oczami cywila. Białoszewski w przeciwieństwie do wielu swoich rówieśników z pokolenia Kolumbów - nie walczył. To oliteratura najwyższych lotów, a równocześnie rzeczowy, dokumentalny obraz Br, pozbawiony patosu i atmosfery wojennej przygody. "Chciałem, żeby wszyscy się dowiedzieli, że nie wszyscy strzelali, chciałem napisać o powszechności powstania" – mówił po latach Miron Białoszewski, który z napisaniem Pamiętnika czekał ponad dwadzieścia lat. PIW proponuje edycję broszurową z mapami Warszawy z czasów powstania. Jedna z nich pokazuje wędrówkę Białoszewskiego po Warszawie powstańczej i jego miejsca schronienia. To nowa, odcenzurowana, poprawiona i uzupełniona edycja "Pamiętnika z powstania warszawskiego".



Norman Davies - "Powstanie '44" (2004)

Norman Davies, jeden z najbardziej popularnych i najchętniej czytanych współczesnych historyków umieścił historię Powstania na  tle zdarzeń od 1939 do 1956 roku, przede wszystkim jednak skupiając swoją uwagę na funkcjonowaniu koalicji, której część tworzyły polskie siły zbrojne. "Ostatecznie zdecydowałem - pisze - że podstawowe pytanie, jakie należy postawić, brzmi nie 'dlaczego powstańcy nie zdołali osiągnąć swoich celów?', lecz 'dlaczego w ciągu dwóch miesięcy wahań i deliberacji zwycięscy alianci nie zorganizowali pomocy?" Powstała pasjonująca książka, która ukazuje znane - wydawałoby się - wydarzenia w nowym świetle i jednocześnie - dzięki uwzględnieniu najbardziej osobistej perspektywy uczestników Powstania - jest głęboko poruszająca.


FILM

"Miasto 44" - reżyseria Jan Komasa (2014)

Opowieść o młodych Polakach, którzy wchodzili w dorosłość w okrutnych realiach okupacji. Są pełni życia, namiętni, niecierpliwi, żyją tak, jakby każdy dzień miał okazać się tym ostatnim. Nie wynika to jednak z nadmiernej brawury czy młodzieńczej lekkomyślności – taka postawa jest  w pewien sposób naturalna w otaczającej ich rzeczywistości, kiedy śmierć grozi na każdym kroku. W rolach głównych: Zofia Wichłacz, Anna Próchniak, Antoni Królikowski. Film dostępny bezpłatnie na TVP VOD.



"Sierpniowe niebo. 63 dni chwały" - reżyseria Ireneusz Dobrowolski (2013)

Pracownicy budowlani znajdują w ruinach przedwojennej kamienicy ludzkie szczątki i pamiętnik z czasów Powstania Warszawskiego. Ukrywający się w piwnicy profesor opisał w nim pierwsze dni dramatycznej walki o Warszawę. Na początku sierpnia młodzi warszawiacy z entuzjazmem budowali barykady, aby w chwilę później stanąć do nierównej walki ze świetnie uzbrojonymi żołnierzami Waffen SS Dirlewanger. W filmie, obok aktorów zawodowych - Krzysztofa Kolbergera, Anny Nehrebeckiej i Anny Romantowskiej - zagrali raperzy z grup hip-hopowych Molesta Ewenement i Hemp Gru - Wilku i Bilon.



"Powstanie warszawskie" - montaż Joanna Brühl (2014)

Dramat wojenny non-fiction zmontowany w całości z materiałów archiwalnych. Bohaterami "Powstania Warszawskiego" jest dwóch braci, operatorów Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej - Armii  Krajowej, którzy otrzymują zadanie dokumentowania Powstania. Chcą kręcić "prawdziwą" wojnę i robią wszystko, żeby przyłączyć się do jednego z powstańczych oddziałów. Nie jest to zadanie łatwe. Początkowo więc dokumentują życie cywilne, pieczenie chleba, działalność kuchni, warsztatów rusznikarskich itd. Takich materiałów oczekuje zresztą od nich ich szef, dając im zadanie przygotowania kroniki, która ma być wyświetlona w kinie "Palladium".



ZDJĘCIA

8 tysięcy archiwalnych fotografii, archiwum historii mówionej (relacje świadków), wirtualny mur pamięci poległym i wiele innych materiałów znajdziecie na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego.



28 sierpnia 1944 r, gmach Prudentialu trafiony przez 2-tonowych pocisk z moździerza Karl Gerät. Widok z dachu domu przy ul. Kopernika 28, autor zdjęcia niezany (fotografia znajduje się w domenie publicznej)