Stworzony przez Fundację AUREA PORTA Festiwal ERA SCHAEFFERA, w którym spotykają się artyści reprezentujący różne dziedziny sztuki o zróżnicowanej stylistyce, najpierw mocno zaznaczył się na mapie wydarzeń kulturalnych Warszawy. Jego odsłony prezentowane są później w różnych miastach Polski i na świecie.

Foto: Mieszko Piętka/AKPA

Wydarzenie główne XI edycji festiwalu ERA SCHAEFFERA pt. „The Eternal Carousel” miało miejsce w warszawskim Basenie Artystycznym w październiku tego roku. Wcześniej, we wrześniu, artyści wystąpili w Madrycie w ramach przedstawienia pt. „Viva Schaeffer”. Na widowisko składały się: multimedialna wystawa grafik (grafiki można wygrać w konkursie Legalnej Kultury – zapraszamy do zakładki Konkursy) oraz koncert urodzinowy Bogusława Schaeffera, podczas którego można było usłyszeć m.in. improwizację „Missa elettronica”. Wydarzenia organizowane przez Fundację Aurea Porta przy współpracy z Instytutem Polskim i madryckim Teatro Replica zostały zaprezentowane z okazji celebrowania 100-cia nawiązania stosunków polsko-hiszpańskich.

Grafika to ważny element w twórczości artysty, biorąc pod uwagę, że instrumentalny Spektakl Schaeffera w nowej odsłonie jest kolażem kreacji aktorskich, tańca współczesnego i różnych form muzycznych. Nie bez przyczyny Schaeffera nazywano Leonardem da Vinci XXI wieku. Stefan Kisielewski mówił o nim, że jest „ojcem nowej muzyki w Polsce", zaś Tomasz Stańko uważał go za „wielką, charyzmatyczną postać awangardy muzycznej. Jej synonim.”|

Artysta ze Lwowa

Kim zatem był ów artysta, o którym z takim uznaniem wypowiadały się najwybitniejsze umysły muzyczne? Z pochodzenia – lwowianin, urodzony w 1929 roku, pierwsze utwory zaczął komponować w wieku 17 lat. Okres jego studiów przypadał na niełatwy czas powojenny i wtedy też późniejszy profesor skomponował swoje pierwsze utwory na sopran i orkiestrę oraz na kwartet smyczkowy. Późniejsze lata aktywności zawodowej to praca w Polskim Radiu, w Polskim Wydawnictwie Muzycznym, a także w magazynie muzycznym. W 1989 r. Schaeffer otrzymał tytuł profesora i w tym czasie współtworzył także Studio Eksperymentalne Polskiego Radia Warszawa, w którym stawiał swoje pierwsze kroki w dziedzinie muzyki elektroakustycznej. Aktywność na polu muzycznym nie była jedyną działalnością. Obronił doktorat z nauk filozoficznych, a w latach 60. i 70. tworzył grafiki, w różnym stopniu związane z muzyką. Wystawiano je w galeriach sztuki w Europie i za Oceanem. Prowadził kursy z zakresu współczesnej kompozycji na całym świecie i wykształcił blisko 160 uczniów różnych narodowości. 

Bogusław Schaeffer

Ten wybitny polski artysta był prawdziwym człowiekiem renesansu, humanistą, przedstawicielem powojennej awangardy, zainteresowanym nie tylko muzyką, ale też literaturą, filozofią, teatrem, grafiką, a także pedagogiką, publicystyką i reżyserią. Dziś zaliczany jest do najchętniej wystawianych współczesnych polskich dramatopisarzy, a jego 44 sztuki teatralne zostały przetłumaczone na 17 języków. 550 dzieł muzycznych autorstwa Schaeffera z powodzeniem granych jest w kraju i za granicą. Napisał 17 książek, przeszło 800 artykułów, studiów, felietonów i esejów. W postaci schaefferowskich dramatów wcielali się znani polscy aktorzy m.in.: Janusz Gajos, Joanna Żółkowska, Jan Peszek, Mikołaj i Andrzej Grabowscy, Jan Frycz, Jan Machulski oraz nieżyjący już Marek Frąckowiak, który założył Fundację Przyjaciół Sztuk AUREA PORTA zajmującą się promocją polskiej sztuki współczesnej i wspieraniem kultury, w tym dorobku artystycznego Schaeffera.

- „Pomysł Ery Schaeffera był konsekwencją przyjaźni z Bogusławem Schaefferem. Chcieliśmy promować jego twórczość, bo jest postacią dość enigmatyczną” – mówił Frąckowiak, przez lata Prezes Fundacji Aurea Porta.

Fenomen Schaeffera dostrzegany jest dziś na wielu płaszczyznach, w których prym wiedzie oczywiście muzyka i twórczość teatralna. Pierwsza w świecie partytura beznutowa (Ekstrema), pierwszy w Polsce happening (Non stop na fortepian lub dwa fortepiany), kompozycja zapisana wyłącznie za pomocą zasobu liter, cyfr i znaków dostępnych na maszynie do pisania (Kody), najwcześniejszy polski utwór z gatunku teatru instrumentalnego (TIS MW2) czy muzyka idiomatyczna, to tylko kilka przykładów tej niezwykłej twórczości.

Koncert jazzowy Schaeffera dla 12 jazzmanów i orkiestry skomponowany w roku 1969 to utwór bardzo złożony i trudny dla wykonawców. Fenomen schaefferowskiego teatru może właśnie tkwić w tym, że tworzony jest na wzór partytur muzycznych, a nikt dotąd takiego teatru poza Schaefferem, nie tworzył. Interesowały go również środki aktorskiego wyrazu, za pomocą których tworzy się postać w jego "teatrze instrumentalnym".

Gdyby nie Schaeffer, nie byłoby takich sztuk, jak "Webern", "Kwartet dla czterech aktorów", "Kaczo", "Próby", "Tutam" i wielu innych. Nie byłoby ich też gdyby nie "aktorzy instrumentalni" w krakowskim Zespole MW2: Mikołaj Grabowski, Jan Peszek i Andrzej Kierc. Schaefferowski teatr jest nieprzewidywalny, intrygujący, wieloznaczny. Dystans, ironia i specyficzny humor dramaturga powodują, że niektórzy entuzjaści oglądają ten sam spektakl wiele razy.


Foto: Mieszko Piętka/AKPA

Festiwal ERA SCHAEFFERA

Mimo kilkudziesięcioletniej kariery i ogromnego wpływu na kształt kultury, sylwetka artysty nie jest dość znana, stąd pomysł Festiwalu ERA SCHAEFFERA. Jest to coroczne wydarzenie z pogranicza muzyki, teatru i tańca, oparte o bogaty dorobek twórczy Bogusława Schaeffera. Festiwal odbywający się nieprzerwanie od 2009 roku jesienią w Warszawie jest multimedialnym i audiowizualnym wydarzeniem inspirowanym dźwiękiem, słowem, ruchem, obrazem, utrzymanym w technice collage'u. Doroczne spotkania artystów z całego świata skupiają się wokół teatralnej, muzycznej, plastycznej oraz tanecznej twórczości Bogusława Schaeffera. Reżyserem tego niezwykłego show od pierwszej edycji Festiwalu jest Maciej Sobociński. Wydarzenie skupia znakomitych polskich i zagranicznych twórców z różnych dziedzin sztuki. Jednym z nich jest Michał Urbaniak – znakomity muzyk jazzowy, skrzypek, saksofonista, kompozytor, który wielokrotnie występował podczas festiwalowych wydarzeń ERY SCHAEFFERA, a raz nawet wcielił się w rolę Mistrza.


Foto: Mieszko Piętka/AKPA

Wielu partnerów doceniło symbolikę, charakter i awangardowy rys Festiwalu ERA SCHAEFFERA, od lat angażujący doświadczonych aktorów, muzyków, tancerzy i reżyserów.  Fundacja Przyjaciół Sztuk Aurea Porta powołała także Komitet Honorowy, składający się ambasadorów twórczości Bogusława Schaeffera. Są to m.in. prof. Jerzy Bralczyk, Agnieszka Duczmal, Marcin Wyrostek, Tomasz Stańko i Michał Urbaniak.

XI ERA SCHAEFFERA to połączenie prezentacji utworów artysty z obchodami jego 90-tych urodzin. Niestety Profesor zmarł niespełna miesiąc po swoich 90. urodzinach, tegoroczny Festiwal jest więc także symbolicznym pożegnaniem z Mistrzem. Za nami wydarzenie główne XI edycji festiwalu w Warszawie oraz zagraniczna odsłona w Madrycie. Z twórczością Schaeffera można się będzie spotkać jeszcze 13 grudnia 2019 roku o 19:00 w Teatrze im. Adama Mickiewicza przy ul. Kilińskiego 15 w Częstochowie. Polecamy!

Foto: Mieszko Piętka/AKPA

Foto: Mieszko Piętka/AKPA