W tym roku Andrzej Kondratiuk obchodziłby 88. urodziny. W lipcu w cyklu „Dziś są twoje urodziny” na ninateka.pl można bezpłatnie obejrzeć filmy i spektakle Teatru Telewizji w jego reżyserii i z jego zdjęciami.

Andrzej Kondratiuk zajmuje szczególne miejsce w polskiej kinematografii. Jego pełne humoru i zadumy filmy wciąż czekają na dostrzeżenie. Zachęcamy do spojrzenia na studenckie jeszcze operatorskie poczynania („Słoń”), pomysły scenariuszowe („Ssaki”), animowane światy („Kolorowe kłamstwo” i „Fluidy”) czy też dokumenty inscenizowane („Kobiela na plaży”) jako spójną całość artysty osobnego. Z pewnością Andrzej Kondratiuk starał się opowiadać historie mu bliskie i zabawne, szczególnie później. Można powiedzieć, że niczym filmowy As z „Hydrozagadki” ma co najmniej podwójną tożsamość: filmowca (reżysera, operatora) oraz scenarzysty, bajkopisarza.

Rozpoczynał pracę w filmie jako operator i autor produkcji krótkometrażowych nakręconych w łódzkim Studiu Małych Form Filmowych „Se-Ma-For”. Przełomem okazała się telewizyjna „Hydrozagadka”, a debiut kinowy „Dziura w ziemi” wskazywały, że reżyser może pójść w bardziej poważną tematykę i stylistykę. Nie do końca się tak stało.

Wielką popularność przyniosły mu dwie komedie: „Wniebowzięci” i „Jak to się robi”, przede wszystkim dzięki obsadzeniu w głównych rolach Jana Himilsbacha i Zdzisława Maklakiewicza. Jego filmografia nabrała niezwykle osobistego charakteru, odkąd zamieszkał razem z żoną Igą Cembrzyńską w Gzowie. Od filmu „Cztery pory roku” zaczyna tworzyć pamiętnik na ekranie, mniej lub bardziej zmyślony. Warto zwrócić uwagę na  „Mleczną drogę” i „Wrzeciono czasu” , które rozważają temat przemijania i starości.

W czerwcu w ramach cyklu „Dziś są twoje urodziny – ANDRZEJ KONDRATIUK” polecamy:

Na stałe na Ninatece:

„Nad wielką wodą”, film fabularny, reż. Andrzej Kondratiuk, Polska 1962, 7 min

Dwaj wczasowicze, ubrani w pasiaste kostiumy kąpielowe, podchodzą do łódki, stojącej na plaży. Ładują doń mnóstwo bagaży, po czym próbują odpłynąć. Jednego z mężczyzn zagrał Bogumił Kobiela, a drugiego Jan Ptaszyn Wróblewski. Muzykę do filmu napisał Krzysztof Komeda.


Fotos z filmu "Nad wielką wodą", fot. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

„Niezawodny sposób”, film fabularny, reż. Andrzej Kondratiuk, Polska 1963, 12 min

Jeden z debiutanckich krótkich metraży Andrzeja Kondratiuka, nakręconych w łódzkim Se-Ma-Forze. W tym wczesnym okresie twórczości reżyser często wykorzystywał poetykę groteski do opowiadania prostych historyjek. Muzykę do filmu napisał Krzysztof Komeda. Główny bohater, grany przez Henryka Klubę, odprawia wieczorną toaletę i szykuje się do snu. Jak na złość, nie może jednak zmrużyć oka. Zaczyna więc testować przeróżne sposoby ułatwiające zasypianie, poczynając od liczenia owiec.


Fotos z filmu "Niezawodny sposób", fot.  Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny 

„Kolorowe kłamstwo”, film animowany, reż. Andrzej Kondratiuk, Polska 1966, 7 min

Pełne barw marzenia bohatera snują się na ekranie. Mężczyzna zapoznaje się z codziennymi, szarymi wiadomościami w gazecie. Jednak dużo bardziej zaczyna go interesować świat znajdujący się w kolorowym czasopiśmie. Animacja powstała w Studio Małych Form Filmowych Se-Ma-For w Łodzi.


Kadr z filmu "Kolorowe kłamstwo", fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

„Balon”, film fabularny, reż. Andrzej Kondratiuk, Polska 1967, 7 min

Zanim w 1970 roku powstała słynna „Hydrozagadka” Andrzej Kondratiuk nakręcił tę krótką, żartobliwą etiudę. Dwójka przyjaciół wzbija się w (bardzo umownie zarysowane scenografią) niebo na wycieczkę balonem. Wyprawa przybiera jednak nieoczekiwany obrót, kończąc się m.in. bójką i… zarwaniem się nieboskłonu.


Kadr z filmu "Balon", fot. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

„Fluidy”, film animowany, reż. Andrzej Kondratiuk, Polska 1967, 6 min

W filmie w nietypowy sposób przedstawione zostaje mijanie się dwóch postaci, przychodzących z przeciwnych kierunków. Zjawiska fizyczne zachodzące podczas spotkania, trwające w rzeczywistości ułamki sekund, ukazane są za pomocą znaków graficznych. Zauważyć można m.in. falę świetlną, pole elektromagnetyczne czy też falę dźwiękową.


Kadr z filmu "Fluidy", fot Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

„Słoń”, film fabularny, reż. Agnieszka Osiecka, Polska 1959, 8 min

Słoń (1959) to ekranizacja krótkiego opowiadania Sławomira Mrożka pod tym samym tytułem. Ambitny dyrektor prowincjonalnego ogrodu zoologicznego rezygnuje z długo wyczekiwanego w zoo przydziału słonia. Aby zdjąć ciężar słonia spoczywający „na barkach polskiego górnika i hutnika”, postanawia pozyskać zwierzę „sposobem gospodarczym”. W praktyce oznacza to gumową atrapę, która pewnego dnia pojawia się na jednym z wybiegów. Niestety, niecierpliwi pracownicy zoo, zamiast mozolnie napełniać słonia powietrzem, załatwili szybko sprawę gazem lotnym. Tym samym na zawsze przypieczętowali marny los uczniów pewnej klasy, która przybyła do ogrodu zoologicznego, aby poznać najważniejsze cechy zwierzęcia. W filmie Agnieszki Osieckiej, wydobywającym sporo komizmu z opowiadania Mrożka, mimo wszystko „Poleca się gorąco słonie gumowe wykonane przez zakłady…" Andrzej Kondratiuk jest autorem zdjęć do filmu.


Kadr z filmu "Słoń", fot. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny 

„Ssaki”, film fabularny, reż. Roman Polański, Polska 1962, 10 min

Burleskowy film Romana Polańskiego to tylko pozornie prosta historia dwóch mężczyzn przemierzających pokryty śniegiem świat. Bohaterowie dysponują sankami, ale oczywiście, lepiej jest być wiezionym, niż samemu kogoś ciągnąć – dlatego obaj, przeróżnymi sposobami szukają pretekstu do tego, aby to właśnie ten drugi wlókł je za sobą. Czy tak właśnie funkcjonujemy my, widzowie, tytułowe „ssaki”? Jesteśmy leniwi, sprytni, wykorzystujemy innych i dbamy przede wszystkim o własną wygodę? Co się stanie, kiedy sanie znikną? Etiuda, określana przez zagraniczne media jako „Czekając na Godota bez słów” zdobyła w 1963 roku I Nagrodę Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Andrzej Kondratiuk jest współautorem scenariusza oraz autorem zdjęć do filmu.


Kadr z filmu "Ssaki", fot. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny 

Czasowo na Ninatece:

„Kobiela na plaży”, film fabularny, reż. Andrzej Kondratiuk, Polska 1963, 32 min

Bogumił Kobiela – aktor, który w filmach Andrzeja Munka (i nie tylko!) udowodnił, jak wielki talent komediowy posiada, wystąpił na plaży w Sopocie w kilku rolach. Prostymi środkami prowokuje ludzi, żeby zwrócili na niego uwagę. Zakłada narty, gogle i przeciska się przez wypełnioną wczasowiczami plażę. Po zakupie flądry, przyczepia ją do wędki i chwali się, że złowił ją w Bałtyku. Tę wypełnioną gagami prowokację zrealizowano za pomocą ukrytej kamery. Jeden z najbardziej rozpoznawalnych tytułów w twórczości filmowej Andrzeja Kondratiuka.


Kadr z filmu "Kobiela na plaży", fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

„Hydrozagadka”, film fabularny, reż. Andrzej Kondratiuk, Polska 1970, 70 min

Początek lat 70. XX wieku. Na co dzień Jan Walczak (Józef Nowak) to zwyczajny obywatel, pracownik biurowy. Jednak jego prawdziwą misją jest pomaganie mieszkańcom Warszawy pod imieniem As. Czeka na niego nie lada zagadka do rozwiązania. W mieście znika woda, a letnie upały coraz bardziej dają się wszystkim we znaki. Czy uda mu się pokonać doktora Plamę (Zdzisław Maklakiewicz) i księcia Maharadżę (Roman Kłosowski)?


Kadr z filmu "Hydrozagadka", fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

„Palma”, spektakl Teatru Telewizji, reż. Andrzej Kondratiuk, Polska 1987, 39 min

Szczere zwierzenia mężczyzny (Krzysztof Chamiec), którego miłość do pewnej oblubienicy zmieniła go na zawsze. Jak zatem skończyło się dla bohatera spotkanie z wodą i glonami? Czym, a może raczej kim, jest tytułowa „Palma”? Andrzej Kondratiuk stawia swoim widzom znacznie więcej nieoczywistych pytań.


Kadr ze spektaklu "Palma", fot.  Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

„Duodram”, spektakl Teatru Telewizji, reż. Andrzej Kondratiuk, Polska 1988, 63 min

Jędruś (Piotr Fronczewski) głowi się, o czym napisać bajkę dla dzieci. Może lepiej gdyby opowiedział jakąś dorosłym? Wszystko się zmienia, kiedy bohater zaczyna rozmawiać o swoim dzieciństwie. Andrzej Kondratiuk przyzwyczaił nas do przywiązywania szczególnej uwagi do czołówek filmowych. Nie inaczej jest również w przypadku tego spektaklu.


Kadr ze spektaklu "Duodram", fot. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

„Mleczna droga”, film fabularny, reż. Andrzej Kondratiuk, Polska 1990, 89 min

Poetycka opowieść o starym człowieku (Ludwik Benoit), który za wszelką cenę próbuje ochronić się przed śmiercią. W zachowaniu witalności i młodzieńczej siły mają mu pomóc zabiegi od znachorki nazywanej przez wszystkich „Wiedźmą” (Iga Cembrzyńska).


Kard z filmu "Mleczna droga", fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

„Wrzeciono czasu”, film fabularny, reż. Andrzej /Kondratiuk, Polska 1995, 101 min

14 marca 1993 roku. Andrzej wraz z żoną Marynią przyjeżdżają do Gzowa. Stara chałupa zawieszona nad brzegiem stawu, kładka przez zmarznięte jezioro. Cisza, czas płynie leniwie. Andrzej, starzejący się, szalony filmowiec kręci pamiętnik artysty. Na taśmie filmowej utrwala fragmenty otoczenia i część swojego życia. Andrzej opowiada o swojej miłości do kina. Na sesję zdjęciową przyjeżdża młoda i przesycona erotyzmem Matylda (Katarzyna Figura). Andrzej postrzega ją jako idealne ucieleśnienie istoty młodości. Żona, która wie, że jej ciało poddało się starzeniu, złości się i obraża. Czy zagra jeszcze w filmach męża?


Kard z filmu "Mleczna droga", fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

Kontekstowo:

„Andrzej Kondratiuk – próba wywiadu”, real.  Joanna Cichowska-Gula, Joanna Strzemieczna-Wielczyk, Polska 2004, 29 min

Obserwujemy reżysera – Andrzeja Kondratiuka przy pracy. Realizuje on, jak po latach się okaże, swój ostatni film fabularny „Bar pod młynkiem”. Dziennikarki próbują wypytać go, co to znaczy być artystą. Twórca robi uniki i reżyseruje trochę gościnną ekipę, i przy tym nie zapomina o kierowaniu swoimi współpracownikami.

„Jak pies z kotem”, film fabularny, reż. Janusz Kondratiuk, Polska 2018, 101 min

Tragikomedia inspirowana historią rodziny Kondratiuków. Bracia Andrzej i Janusz są reżyserami, a ich wzajemne relacje przypominają przysłowiowy układ „jak pies z kotem”. Kiedy jednak starszy brat Andrzej doznaje udaru, młodszy podejmuje się opieki nad nim, co wymaga cierpliwości oraz ogromnej siły psychicznej i fizycznej. Ten wspólny czas, choć trudny, pozwala braciom (od)budować zerwaną więź. 

Filmy można oglądać bezpłatnie do końca lipca na ninateka.pl

O cyklu:

Cykl „Dziś są twoje urodziny” pozwala przypomnieć i uhonorować artystów, pełniących różne role przy produkcji filmu. W programie znajdują się produkcje związane z postaciami różnorodnych twórców filmowych, m.in reżyserów, aktorów, scenografów czy kompozytorów.