W tym miesiącu 82. urodziny obchodzi Marek Koterski – reżyser filmowy i teatralny, dramaturg i scenarzysta. Absolwent polonistyki Uniwersytetu Wrocławskiego. Studiował też historię sztuki i malarstwo. W 1971 ukończył łódzką szkołę filmową. Literacko zadebiutował opowiadaniem o śmierci Zbyszka Cybulskiego „Zaczerpnąć dłonią”, a jego pełnometrażowym debiutem fabularnym był „Dom wariatów”. Jest autorem kilkunastu filmów średnio- i krótkometrażowych. Reżyseruje wyłącznie własne scenariusze. Z okazji urodzin artysty zachęcamy do obejrzenia wybranych realizacji w jego reżyserii.

Marek Koterski to z pewnością artysta osobny, który dzięki swoim licznym zainteresowaniom wykreował obrazy zarazem na wskroś zanurzone w polskich realiach, ale jednocześnie wpisujące się w uniwersalne obserwacje ludzkiej natury.


Marek Koterski, fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

Zanim przyszła rozpoznawalność były filmy krótkometrażowe, wyróżniające się spójnością tematyczną i formalną. Można zauważyć zamiłowanie reżysera do teatru, jego potrzebę opowiadania o osobach uzależnionych, stosowanie częstych zbliżeń na twarze swoich bohaterów. Jednak przełomem okazało się realizowanie filmów fabularnych. Z perspektywy czasu można powiedzieć, że Marek Koterski odgrywa kluczową rolę dla współczesnego odbiorcy polskiej kinematografii.

Jego fabularny debiut pełnometrażowy to „Dom wariatów” (1984). Wprowadził w nim przewijającą się przez całą późniejszą twórczość fabularną postać Adasia Miauczyńskiego, neurotycznego inteligenta zmagającego się z samotnością, licznymi fobiami oraz nałogami, którego pierwowzorem był sam reżyser. Realizacja filmu wynikła, jak opowiadał sam Koterski, z „wewnętrznej potrzeby odtrucia się”. Zgodnie ze słowami reżysera, „zdjęcia trwały tylko 31 dni. Przygotowanie – lekko biorąc, 25 lat”. Zaraz później swego rodzaju kontynuacją losów bohatera był film „Życie wewnętrzne” (1986). Najbardziej w pamięć publiczności zapisali się w tej roli Cezary Pazura w „Nic śmiesznego” (1995) oraz Marek Kondrat w m.in. „Dniu świra” (2002 i „Wszyscy jesteśmy Chrystusami” (2006).  Za spełnienie Koterskiego i kwintesencję całej jego kariery uchodzi nagrodzony Złotymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych „Dzień świra” (2002).

W maju w ramach cyklu „Dziś są twoje urodziny – MAREK KOTERSKI” prezentowane są następujące filmy:

    • „Teatr: Reżyser i aktor”, film dokumentalny, reż. Marek Koterski, Polska 1978, 13 min

Notatki z prób „Snu srebrnego Salomei” Juliusza Słowackiego, reżyserowanego przez Adama Hanuszkiewicza w Teatrze Narodowym w Warszawie w 1978 roku. Przyglądamy się pracy reżysera oraz aktorki - Grażyny Szapołowskiej - odtwórczyni głównej roli w dramacie. Kamera rejestruje prace na każdym słowem, oddechem, pauzą, barwą i modulacją głosu, koordynacją ruchu. Jesteśmy świadkami przeistaczania się pojedynczych gestów, ledwie zaznaczonych konturów roli, w pełni dojrzałą propozycję aktorskiej interpretacji postaci.


Kadr z filmu „Teatr: Reżyser i aktor”, fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

    • „Pieśń wojenna”, film dokumentalny, reż. Marek Koterski, Polska 1986, 10 min

    Chłopiec bawi się czołgami, samolotami i innymi zabawkami, wymyślając na poczekaniu tytułową piosenkę wojenną. Bohaterami pieśni są zarówno Polacy czy Niemcy, ale również Zorro oraz kowboje. W projekcie wziął udział, wówczas kilkuletni syn reżysera, Michał Koterski. Film został zrealizowany w Wytwórni Filmów Oświatowych.


Kadr z filmu „Pieśń wojenna”, fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

    • „Życie wewnętrzne”, film fabularny, reż. Marek Koterski, Polska 1986, 86 min

Mężczyzna (Adaś Miauczyński – w tej roli Wojciech Wysocki) wykonuje wszystkie czynności mechanicznie, wyraźnie odruchowo. Każdy dzień przypomina poprzedni. Zmieniają się jedynie mijane osoby na klatce schodowej. Bohater nie jest zadowolony z dotychczasowego życia, lecz tkwi w nim, narzekając na sąsiadów, żonę i wszystko wokół. Wieczory spędza w swoim aucie zaparkowanym pod blokiem, paląc papierosy i fantazjując o tym, co mógłby poprawić, chociażby swoją sylwetkę i zdrowie, uprawiając sport. Wydaje się, że czerpie przyjemność jedynie w momentach erotycznych snów, marząc o seksownej sąsiadce.


Kadr z filmu „Życie wewnętrzne”, fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

    • „Społeczność”, spektakl Teatru Telewizji, reż. Marek Koterski, Polska 1989, 77 min

Podczas spotkania w ośrodku terapeutycznym w Głoskowie, które prowadzi Marek (Jerzy Stuhr), grupa pacjentów dyskutuje na temat swoich problemów, skupiając się głównie na trzech osobach: Wojtku (Roman Gancarczyk) i jego powrocie do uzależnienia od alkoholu i narkotyków w czasie przepustki, Piotrze (Zbigniew Rola) i jego sercowych kłopotach oraz Lilce – nowo przybyłej dziewczynie. Spektakl telewizyjny w reżyserii Marka Koterskiego jest pracą dyplomową studentów IV roku Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie.


Kadr z filmu „Społeczność”, fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

    • „Dzień świra”, film fabularny, reż. Marek Koterski, Polska 2002, 90 min

W „Dniu świra” powraca stały bohater filmów Koterskiego – Adaś Miauczyński. Tym razem jest już bardzo dojrzałym mężczyzną, polonistą – nauczycielem w liceum, ojcem dorastającego syna. Jest polskim inteligentem przełomu wieków – człowiekiem zagubionym, całkowicie uzależnionym od narzuconych sobie absurdalnych rytuałów codzienności, niespełnionym jako pedagog oraz jako mąż i ojciec. Miauczyński żyje w ciągłym napięciu – irytuje go stara matka, u której jada obiady, sąsiedzi nieustannie zakłócający mu spokój, niezbyt lotny syn, znudzeni i leniwi uczniowie. O wszystkim tym dowiadujemy się z przezabawnych, nafaszerowanych wulgaryzmami monologów wewnętrznych bohatera, które niezwykle celnie komentują nie tylko sytuację samego bohatera, ale też kondycję współczesnej polskiej inteligencji. Filmowi przyznano Złote Lwy na festiwalu w Gdyni w 2002 roku.


Kadr z filmu „Dzień świra”, fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

    • „Wszyscy jesteśmy Chrystusami”, film fabularny, reż. Marek Koterski, Polska 2006, 105 min

Życiem Adama Miauczyńskiego (Marek Kondrat) zawładnął alkohol. Od kilku lat leczy się, trzeźwieje. Sylwuś (Michał Koterski), jego syn zwierza się mu z tego, jak wyglądały ich wspólne chwile. Przede wszystkim wspominają sytuacje zdominowane nałogiem ojca. Marek Koterski otrzymał nagrodę za reżyserię podczas 31. edycji Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 2006 roku.  


Kadr z filmu Wszyscy jesteśmy Chrystusami, fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

Filmy można oglądać bezpłatnie do końca czerwca na ninateka.pl

O cyklu:

Cykl „Dziś są twoje urodziny” pozwala przypomnieć i uhonorować artystów, pełniących różne role przy produkcji filmu. W programie znajdują się produkcje związane z postaciami różnorodnych twórców filmowych, m.in reżyserów, aktorów, scenografów czy kompozytorów.