Po raz pierwszy bohaterem cyklu ‘Dziś są twoje urodziny’ jest animator. Wybitny twórca Jan Lenica! Z okazji jego 95 urodzin zapraszamy do obejrzenia 5 wybranych filmów, które dostępne będą do 31 stycznia na bezpłatnej platformie VOD www.ninateka.pl.

Jan Lenica

Urodził się 4 stycznia 1928 r. w Poznaniu. Artystyczne skłonności odziedziczył po dziadku i ojcu, którzy byli malarzami. Z wykształcenia muzyk i architekt, twórczo poświęcił się jednak innym dziedzinom: grafice, plakatowi, krytyce sztuki, a przede wszystkim filmowi animowanemu.

Jego współpraca z Walerianem Borowczykiem zapoczątkowała w Polsce nurt animacji artystycznej. Wcześniej traktowana raczej pobłażliwie, jako infantylna rozrywka, animacja uzyskała wyższy status dzięki filmom takim jak Był sobie raz… czy Dom, które prostotę realizacyjną wykorzystywały do zabawy możliwościami, jakie daje film rysunkowy – łączenia technik, naginania granic ekranowej rzeczywistości.

Późniejsze jego filmy podtrzymały nowatorskie tendencje, chętnie łączyły odmienne style i rodzaje animacji, a także nawiązywały do różnorodnych estetyk i tradycji artystycznych, od secesji, przez sztukę naiwną, aż po film trikowy. Tematycznie dzieła te kontrastowały ze swą formą i stroną wizualną. Utrzymane w pesymistycznym, surrealistycznym nastroju, często opowiadały o egzystencjalnych dylematach czy uwikłaniu jednostki w kafkowskie sytuacje.

Dał się zapamiętać również jako jeden z głównych autorów polskiej szkoły plakatu. Jego unikalny styl odzwierciedlają między innymi afisze do opery Wozzeck Albana Berga, czy też do filmu Nóż w wodzie Romana Polańskiego. Łącznie, stworzył ponad 200 plakatów.

Zmarł w Berlinie 5 października 2001 r.

DZIŚ SĄ TWOJE URODZINY

Cykl pozwala przypomnieć i uhonorować artystów, pełniących różne role przy produkcji filmu. W programie znajdują się filmy związane z postaciami różnorodnych twórców filmowych, m.in. reżyserów, aktorów, scenografów czy kompozytorów.

W ramach cyklu „Dziś są twoje urodziny – JAN LENICA” prezentowane są następujące filmy:

„Był sobie raz...”, reż. Jan Lenica, Walerian Borowczyk, Polska 1957, 9 min

Wspólny debiut Waleriana Borowczyka oraz Jana Lenicy. Film animowany będący ruchomym kolażem wycinanek z papieru, które układają się w rozmaite kształty i postaci. Twórcy posługują się symboliką wyciętych z kolorowego papieru prostych form graficznych, a także wykorzystują wizerunki postaci ludzkich wycięte ze starych gazet. W abstrakcyjnej opowieści widoczne są aluzje do malarstwa i muzyki jazzowej. Jest to nowatorska zabawą z formą, znacząca początek polskiej animacji artystycznej i stanowiąca zapowiedź kolejnych filmów słynnego duetu twórców, którym przyniosła międzynarodowe uznanie: Złotego Lwa na MFF w Wenecji dla najlepszego filmu eksperymentalnego w 1957 roku oraz Złotego Dukata na MFF w Mannheim w 1958 roku.


Fotos z filmu "Dom", fot. WFDIF po Studiu Filmowym Kadr

„Dom”, reż. Jan Lenica, Walerian Borowczyk, Polska 1958, 11 min

W tytułowym domu przedmioty, fotografie i wycinanki ożywają, by wciągnąć widownię w wir skojarzeń i absurdu. Zainspirowani francuską awangardą filmową lat 20., Borowczyk i Lenica po raz ostatni wspólnie podejmują zabawę z obrazem i dźwiękiem. Animacja zdobyła w 1958 roku Grand Prix na Międzynarodowym Konkursie Filmów Eksperymentalnych w Brukseli.


Fotos z filmu "Dom", fot. Staszkiewicz Romuald  WFDIF po Studiu Filmowym Kadr

„Nowy Janko Muzykant”, reż. Jan Lenica, Polska 1960, 11 min

Film animowany zrealizowany techniką wycinankową, stanowiący parodię noweli Henryka Sienkiewicza, w której tytułowy Janko Muzykant przenosi się do zmechanizowanego świata przyszłości. Twórca konfrontuje chłopską mentalność z groteskową wizją osiągnięć techniki (rolnicy wylatują w pole helikopterami, a mechaniczna krowa wyprowadzana jest na pastwisko). Zdolny wiejski grajek nadal musi walczyć z wiejskimi zabobonami.


Fotos z filmu "Nowy Janko Muzykant", fot. WFDIF po Studiu Filmowym Kadr

„Labirynt”, reż. Jan Lenica, Polska 1962, 14 min

Film animowany zrealizowany techniką wycinankową, przedstawiający surrealistyczną wizję mitu Ikara, który ląduje w labiryncie secesyjnego miasta zamieszkałego przez hybrydyczne stwory. Podczas próby ucieczki bohater toczy walkę ze skrzydlatymi potworami, które nie pozwalają mu wzlecieć ku słońcu. Utwór mieści się w filozoficzno-refleksyjnym nurcie polskiej szkoły animacji lat sześćdziesiątych i był często interpretowany jako kafkowskie starcie jednostki z systemem, czemu dodatkowego wydźwięku dodaje fakt, iż po jego zrealizowaniu Lenica wyjechał na stałe z Polski, między innymi z powodu ograniczającej go twórczo cenzury.


Fotos z filmu "Labirynt", fot. WFDIF po Studiu Filmowym Kadr

„Wyspa R.O.”, reż. Jan Lenica, Polska 2001, 31 min

Ostatnie dzieło Jana Lenicy, którego projekt powstał jeszcze w latach 60. ubiegłego wieku. Artysta zmarł zaraz przed ukończeniem jego realizacji, którą – w hołdzie mistrzowi – sfinalizowała reszta ekipy. Trafiony piorunem pilot rozbija się na plaży tajemniczej wyspy. Pozbawiony możliwości jej opuszczenia, zaczyna ją eksplorować. Wyspa, opustoszała na pierwszy rzut oka, pełna jest zagadkowych przedmiotów, konstrukcji i korytarzy. Nad horyzontem czuwa wielka, kamienna głowa. Film w ciekawy sposób łączy film aktorski z animowanym, zacierając granice między nimi – tak, jak powoli rozmywają się granice między rzeczywistością a jawą w umyśle rozbitka.

Filmy dostępne będą do 31 stycznia do godz. 20:00 na darmowej platformie VOD www.ninateka.pl