Znacie muzykę z „Vabank”? A z „Seksmisji”? To czas poznać ich twórcę! W marcu świętujemy urodziny Henryka Kuźniaka, znakomitego kompozytora, muzykologa i wykładowcę uniwersyteckiego, który kończy w tym roku 86 lat.

Urodził się 17 marca 1936 roku w Czeladzi na Śląsku. Ukończył muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim. Po studiach podjął długoletnią współpracę z Wytwórnią Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, gdzie zajmował się opracowywaniem muzycznym i dźwiękowym realizowanych tam produkcji.

Jego debiutem jako kompozytora muzyki filmowej był krótkometrażowy dokument z 1960 roku zatytułowany „Siedliszcze”, przybliżający pracę wiejskiego lekarza.

W 1968 roku wyjechał do Paryża, by kontynuować naukę w Konserwatorium Paryskim. Przebywając we Francji, odbył także staż w studiu Pierre’a Schaeffera, słynnego teoretyka muzyki i kompozytora, twórcy muzyki konkretnej.

Kuźniak jest profesorem Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Gościnnie wykładał również na Europejskiej Akademii Filmowej w Strassburgu oraz Centrum Uniwersyteckim Leonarda da Vinci w Paryżu.

W historii polskiej muzyki filmowej zapisał się na stałe dzięki słynnemu ragtime’owi do filmu „Vabank”. Łącznie, jest autorem muzyki do niemal 200 produkcji filmowych i telewizyjnych. Prócz kompozycji stworzonych do komedii Juliusza Machulskiego, pisał muzykę dla Andrzeja Barańskiego (między innymi do „Kramarza”, „Kobiety z prowincji”, „Horroru w Wesołych Bagniskach”, „Nad rzeką, której nie ma”, a także wielu jego krótkich metraży), Grzegorza Królikiewicza („Na wylot”, „Wieczne pretensje”), Janusza Kidawy („Anna i wampir”), Piotra Szulkina („Ga-ga. Chwała bohaterom”). Pracował również jako reżyser i montażysta dźwięku.

Jest laureatem wielu prestiżowych nagród, w tym gdyńskich Brązowych Lwów za muzykę do filmów „Kobieta z prowincji” i „Vabank II, czyli riposta” oraz Dyplomu Honorowego na Krakowskim Festiwalu Filmowym za „Stworzyć wiatr”, „Coś mi zabrano”, „Fotografia jest sztuką trudną” (1999). Wyróżniony Grand Prix Komeda za całokształt twórczości (2022). Odznaczony został również przez ministra kultury za wybitne osiągnięcia artystyczne (dwukrotnie, w 2005 i 2010).

W ramach cyklu „Dziś są twoje urodziny – HENRYK KUŹNIAK” prezentowane są następujące filmy:

 

Fotos z filmu Vabank, fot. Maciej Hen/WFDiF po Studiu filmowym Kadr

„Vabank”, reż. Juliusz Machulski, Polska 1981, 104 min

Warszawa, rok 1934. Doświadczony kasiarz Henryk Kwinto po sześciu latach więzienia wychodzi na wolność. Odsiadkę zawdzięcza nieuczciwemu bankierowi Kramerowi, który odpowiedzialny jest też za śmierć przyjaciela Kwinty, Tadeusza. Kasiarz postanawia więc wyrównać rachunki i wymierzyć mu sprawiedliwość, przygotowując – mimo wcześniejszych deklaracji, że kończy ze złodziejskim fachem – genialny plan ostatniego skoku. W tej perfidnej zemście pomoże mu Duńczyk – przyjaciel i specjalista od systemów alarmowych, para żółtodziobów Moks i Nuta oraz piękna „przynęta” Natalia.

Najpilniejsza potrzebą było napisanie utworów do playbacków, to znaczy do scen, w których widać grających muzyków. Tak powstały Blues na Kwintę, grany przez Jana Machulskiego w hotelowym pokoju, oraz Parkietowy Ragtime, wykonywany przez dansingowy zespół. Nagrano je w studio Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, siłami wybranych muzyków orkiestry Jerzego Maksymiuka i wydawało się, że jest… po robocie.

„Film zmontowany” – wspomina kompozytor – „siadamy i oglądamy, gdzie ma być dopisana muzyka, a Julek mówi, «no to właściwie główne tematy już mamy». Na to ja: «nie, teraz dopiero napiszemy główny temat». Tamte były muzycznymi rekwizytami, częścią fabuły. Julek był rozczarowany, ale uległ. No i wtedy skomponowałem ragtime pojawiający się w czołówce obrazu. Mówiąc szczerze nie miałem doświadczeń z muzyką jazzową. Owszem jeszcze w czasie studiów założyłem z kolegami zespół o nazwie «Caro», ale ani skład nie był jazzowy, ani repertuar, bowiem graliśmy popularne melodie do tańca. Do tego dochodził pewien problem dochowania wierności historycznej. Otóż to, co napisałem to rasowy dixieland, a w czasach, w których dzieje się akcja «Vabank», takich zespołów w Polsce nie było.”

„Kramarz”, reż. Andrzej Barański, Polska 1990, 91 min

Wędrowny kramarz Chruścik, oskarżony o handel bez zezwolenia, opowiada przed kolegium karnym o swoim życiu. Scenariusz Kramarza powstał na kanwie autobiograficznej książki Edwarda Kozieła, autentycznego kramarza. Reżyser Andrzej Barański ukazał jego losy w drobnych epizodach i migawkach na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Z tych „okruchów życia” powstał portret zwykłego człowieka, wywodzącego się z małego miasteczka, ciągle doświadczanego przez los i wykorzystywanego przez ludzi. Jego wędrówka po jarmarkach i odpustach układa się w rodzaj epickiego poematu o przemijaniu.


Fotos z filmu Kramarz, fot. Renata Pajchel/WFDiF po Studiu filmowym Kadr

„«Anna» i wampir”, reż. Janusz Kidawa, Polska 1981, 92 min

Kryminał, zainspirowany autentyczną historią, nakręcony na podstawie powieści „Na tropach zabójcy” Tadeusza Wielgolawskiego, który wraz z reżyserem Januszem Kidawą uczestniczył również w pisaniu scenariusza. Na terenie Zagłębia Dąbrowskiego grasuje morderca kobiet, zwany „wampirem z Zagłębia”. Specjalna grupa operacyjna o kryptonimie „Anna”, którą kieruje kapitan Andrzej Jaksa, usiłuje ustalić motywy zbrodni i portret psychologiczny zabójcy. Śledztwo jest jednak żmudne i mało efektowne – „wampir” pozostaje nieuchwytny, mimo potężnych środków, jakimi dysponuje milicja.


Kadr z filmu Anna i wampir, fot. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

„Wypracowanie”, reż. Andrzej Barański, Polska 1979, 18 min

Zbiór uwag, przemyśleń, wątpliwości i złości młodego chłopaka, o których opowiada on sam, w formie składanki filmowych impresji: strzępów z wyobraźni, króciutkich ruchomych portretów, jednoscenowych żartów. Razem, formułują one wyobrażenie o świecie, życiu i samym sobie człowieka u progu dorosłości.

„Warzywniak, 360°”, reż. Andrzej Barański, Polska 2006, 24 min

Pomiędzy wielkim blokami osiedla mieszkaniowego stoi niepozorna budka w której mieści się maleńki sklepik spożywczy zwany warzywniakiem. W pobliżu jest śmietnik, trzepak, i jeszcze jeden stały element pejzażu: grupka mężczyzn – niezawodnych klientów warzywniaka – raczących się piwem. Można ich oglądać od świtu do nocy. Do warzywniaka prowadzą wszystkie osiedlowe ścieżki, cały czas coś się dzieje i natychmiast staje się tematem ożywionych komentarzy piwnego towarzystwa. Piwo za piwem i upływa cały dzień. Bywa, pod koniec dnia, pod kimś, mocno zmęczonym, ugną się nogi, zmieni pozycję na horyzontalną, i umknie mu sprzed nosa niepowtarzalna szansa wzięcia udziału w odbywającej się w pobliskim hipermarkecie Wielkiej Promocji Przeterminowanego Piwa Puszkowego.


Kadr z filmu Warzywniak, fot. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

„Widzę”, reż. Bogdan Dziworski, Polska 1988, 26 min

Niezwykle nastrojowy film Bogdana Dziworskiego zabiera widzów do ośrodka dla niewidomych w Laskach. Próbujemy poznać rzeczywistość niewidzących dzieci – pełną dźwięków, zapachów i uważnie poznawanych kształtów. Ostrożnie, palcami sprawdzają m.in. fizjonomię żywych zwierząt, aby potem odtworzyć je z gliny. Pozornie proste czynności wykonywane przez podopiecznych zakładu, dzięki estetyce filmu, uzyskują głębszy, symboliczny wymiar.


Kadr z filmu Widzę, fot. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

„Rozmowa”, reż. Piotr Andrejew, Polska 1974, 26 min

Jeden dzień z życia małej Ali, wyobcowanej, nierozumianej przez dorosłych ani rówieśników dziewczynki. Towarzyszymy jej w domu, w szkole, podczas obowiązków, a także i w podróży wewnątrz własnej głowy. Wnętrze dziecięcego umysłu nie zawsze jest jednak jasne i kolorowe.


Kadr z filmu Rozmowa, fot. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

Filmy można bezpłatnie oglądać do 31 marca 2023 r., godz. 20:00 na ninateka.pl

Cykl Dziś są twoje urodziny pozwala przypomnieć i uhonorować artystów, pełniących różne role przy produkcji filmu. W programie znajdują się produkcje związane z postaciami różnorodnych twórców filmowych, m.in reżyserów, aktorów, scenografów czy kompozytorów.

Zdjęcie główne: Krzysztof Lipiński