W lipcu zapraszamy na przegląd filmów z udziałem Anny Dymnej. Charyzmatyczna aktorka i działaczka charytatywna 20 lipca obchodzić będzie 72. urodziny. Najserdeczniejsze życzenia dla wspaniałej Pani Anny.

Artystka od najmłodszych lat była związana z Krakowem, gdzie już w dzieciństwie uczęszczała na zajęcia aktorskie. Absolwentka tamtejszej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (dzisiejsza Akademia Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego). Karierę rozpoczęła jeszcze podczas studiów, grywając w teatrze i filmach. Na wielkim ekranie zadebiutowała w 1971 roku w filmie „150 na godzinę”. Jej kariera szybko nabrała tempa – jeszcze tego samego roku zagrała w 4 innych produkcjach. Wśród nich znalazło się „Pięć i pół bladego Józka”, na planie, którego poznała swojego przyszłego męża, Wiesława Dymnego, którego nazwisko nosi do dzisiaj.

„Z jednej strony grywała role stylowe, kostiumowe, z drugiej - współczesne, pełne temperamentu dziewczyny. Zarówno w melodramatach i komediach, filmach obyczajowych i historycznych stworzyła – próbując wyjść poza schematy – postaci dynamiczne i wyraziste. Aktorka nie była jednak w stanie obronić się przed stereotypem, który na długo do niej przylgnął. Wiele lat recenzenci dostrzegali wyłącznie wdzięk i świeżość, urodę i czar Dymnej, nie analizując jej umiejętności ani talentu aktorskiego.”

Z czasem udało jej się zerwać z łatką „młodej i pięknej”. Dzięki nietypowym, wielowymiarowym rolom, takim jak na przykład Katarzyna w „Tylko strach” (1993), Maria w „Dużym zwierzęciu” (2000), a współcześnie także Lena w serialu „Wielka woda” (2021) czy Judyta w „Dniu babci” (2015), pokazała, że ma do zaoferowania o wiele więcej.

Na uwagę zasługuje także jej dorobek sceniczny – od lat 70. związana jest z krakowskim Teatrem Starym, gdzie grała między innymi u takich osobistości, jak Konrad Swinarski, Kazimierz Kutz czy Jan Klata. Jest także stałą współpracowniczką Teatru Telewizji – wystąpiła w niemal 90 różnych spektaklach.

Od 2003 roku zaangażowana jest w działalność charytatywną jako założycielka fundacji „Mimo wszystko”, której celem jest pomoc dorosłym osobom z niepełnosprawnościami intelektualnymi.

W ramach cyklu „Dziś są twoje urodziny – ANNA DYMNA” prezentowane są następujące filmy:

„Janosik”, reż. Jerzy Passendorfer, Polska 1974, 110 min

Kinowa wersja kultowego serialu o legendarnym tatrzańskim zbójniku, inspirowanym prawdziwym słowackim bandytą, który żył na przełomie XVII i XVIII wieku na terenie Karpat Zachodnich. Akcja serialu i filmu przeniesiona została w polskie góry, na początek XIX wieku. Janosik, w którego wcielił się niezastąpiony Marek Perepeczko, wraz ze swoją bandą staje w obronie ubogich i pokrzywdzonych przez austriackiego zaborcę.



Kadr z filmu "Janosik", fot.  Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

Zdjęcia do filmu realizowano w najpiękniejszych miejscach południowej Polski, między innymi w Niedzicy, w Pieskowej Skale, w okolicach Białki Tatrzańskiej, Doliny Chochołowskiej, czy na zamku w Ogrodzieńcu, a także na zamku w Orawskim Podzamczu (obecnie Słowacja). Słynny motyw muzyczny skomponował Jerzy Matuszkiewicz, jeden z pionierów muzyki jazzowej w Polsce.

„Trędowata”, reż. Jerzy Hoffman, Polska 1976, 91 min

Stefania Rudecka (Elżbieta Starostecka) od niedawna mieszka w majątku Słodkowice, zatrudniona tu jako guwernantka nastoletniej Luci (Lucyna Brusikiewicz). Matka wychowanki, hrabina Idalia (Jadwiga Barańska), zachowuje wobec nauczycielki dystans, za to dziadek dziewczyny, stary ordynat Maciej Michorowski (Czesław Wołłejko) od początku darzy ją sympatią. Największy niepokój w życie guwernantki wnosi pojawienie się młodego ordynata Waldemara (Leszek Teleszyński), wnuka Macieja. Przystojny arystokrata, którego rodzina chce ożenić z bogatą hrabianką Barską (Anna Dymna), lubi prowokować otoczenie – z piękną Stefcią wzajemnie prawią sobie złośliwości. W rzeczywistości Waldemar jest coraz bardziej zakochany w guwernantce, a ona odwzajemnia uczucie. Rodzina przeciwna jest mezaliansowi, ale młody ordynat doprowadza do zaręczyn. Zakochanym nie będzie jednak dane wspólne życie…


Kadr z filmu "Trędowata", fot.  Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

Trzecia – po dwóch przedwojennych filmach Edwarda Puchalskiego i Józefa Węgrzyna (1926) oraz Juliusza Gardana (1936) – adaptacja słynnego romansu Heleny Mniszkówny. Stylowy melodramat powstały na fali retro kina lat 70., wchodzący na ekrany w atmosferze pewnego środowiskowego skandalu po tym, jak autor scenariusza, Stanisław Dygat, wycofał nazwisko z czołówki filmu. Gest pisarza był protestem wobec odejścia reżysera od jego tekstu, pastiszowego charakteru adaptacji – Jerzy Hoffman uważał, że do Mniszkówny należy podchodzić zdecydowanie serio, a nie pół żartem. Jego film – mający premierę zaledwie 4 lata po ukazaniu się pierwszego powojennego wydania „Trędowatej” – przez krytykę oskarżany był o propagowanie kiczu, za to cieszył się powodzeniem u publiczności spragnionej rodzimego kina gatunkowego, a melodramatu szczególnie. Współcześnie ten frekwencyjny przebój stanowi klasykę polskiego romansu, a towarzyszący miłości Stefci i Waldemara porywający walc skomponowany przez Wojciecha Kilara – jeden z najsłynniejszych, najbardziej rozpoznawalnych muzycznych motywów filmowych.

„Do krwi ostatniej…”, reż. Jerzy Hoffman, Polska 1978, 185 min

Film Jerzego Hoffmana jest jednym z największych przedsięwzięć PRL-owskiej kinematografii w zakresie kina wojennego. Zdjęcia do tego epickiego fresku, opowiadającego o początkach armii polskiej w ZSRR oraz światopoglądowych i politycznych dylematach przebywających w tym kraju Polaków, realizowane były przez kilka miesięcy, nie tylko Polsce, a również w kilku miejscach w Związku Radzieckim, a także w Londynie. że równolegle z filmem powstawał 7-odcinkowy serial telewizyjny. Budżet obu produkcji wyniósł nieco ponad 80 milionów złotych, co na owe czasy było sumą kolosalną. Film, powstający na wyraźne zlecenie polityczne i mający za swoją podstawę scenariusz Zbigniewa Safjana, oparty na materiałach archiwalnych oraz wspomnieniach żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego, nie jest jednak obrazem jednoznacznie propagandowym. W trakcie ponad trzygodzinnej projekcji autorzy w godny i pełny sposób ukazali postać generała Władysława Sikorskiego oraz jego trudne rozmowy z przywódcą ZSRR, Józefem Stalinem. Udało im się również w zawoalowany sposób poruszyć temat zbrodni katyńskiej oraz zasygnalizować stan świadomości Polaków biorących udział w II wojnie światowej, a przy tym stojących często po dwóch stronach światopoglądowej barykady. Za największą zaletę filmu powszechnie uważano jednak inscenizację bitwy pod Lenino – sekwencja ta, zrealizowana przy użyciu ogromnych nakładów oraz środków pirotechnicznych, do dzisiaj uznawana jest za jedną z najlepiej zrealizowanych scen batalistycznych w historii polskiego kina.


Kadr z filmu "Do krwi ostatniej", fot. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

„Wedle wyroków twoich”, reż. Jerzy Hoffman, Polska 1983, 98 min

Lato 1939 roku jest ostatnim beztroskim czasem w życiu 13-letniej Ruth (Sharon Brauner) – wybuch wojny niszczy szczęśliwe i dostatnie życie jej rodziny. W ich rodzinnym miasteczku powstaje getto, którego mieszkańcy stopniowo są wysiedlani. Do jednego z transportów trafia dziewczynka z matką (Walentyna Hoffman) – kobieta, korzystając z tego, że jadą przez las, wypycha córkę z ciężarówki, każąc jej uciekać do Warszawy, do ciotki Rachel (Anna Dymna). Ruth – także dzięki pomocy spotykanych po drodze ludzi – dociera do likwidowanego przez Niemców getta, w którym za chwilę wybucha powstanie. Po jego upadku dziewczynka rusza w dalszą, pełną niebezpieczeństw drogę…


Fotos z filmu "Wedle wyroków Twoich", fot. Jan Górski Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

Wojenne kino drogi poruszające tematykę Holocaustu z perspektywy dziecięcego bohatera. Koprodukcja polsko-niemiecka z międzynarodową obsadą i jeden z kilku filmów przełamujących tabu, jakie od Marca ‘68 w polskim kinie stanowiła problematyka żydowska i wzajemne relacje Polaków i Żydów zwłaszcza podczas II wojny światowej. Opowieść o nieustannie wymykającej się śmierci Ruth, zrealizowana głównie z myślą o zachodnim widzu wykorzystywała gatunkowe schematy, co pociągnęło za sobą pewne uproszczenia i nieprawdopodobieństwa fabuły, na co zwracała uwagę polska krytyka. Wrażenie robią włączone przez reżysera sekwencje dokumentalne z warszawskiego getta, a także kreacja Sharon Brauner.

„Palec boży” – spektakl Teatru Telewizji, reż. Teresa Kotlarczyk, Polska 1993, 90 min

Spektakl Teatru Telewizji będący adaptacją książki Erskine’a Caldwella. Choć akcja powieści rozgrywa się w USA, w stanie Georgia, reżyserka Teresa Kotlarczyk wyłuskała główne jej wątki tak, by mogły zarezonować również z polską widownią. Molly (Anna Dymna) i jej córce Lilly (Maria Peszek) doskwiera ubóstwo i egzystencja na marginesie społecznym. Kobiety, bezustannie marząc o lepszym życiu, próbują wyrwać się ze swej przykrej rzeczywistości. Spektakl został doceniony na Festiwalu Polskiej Twórczości Telewizyjnej w 1994 roku – zarówno Dymna, jak i Jan Peszek, wcielający się w rolę Jethro, zostali wyróżnieni nagrodami aktorskimi.


Kadr ze spektaklu "Palec boży", fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

„Dzień babci”, reż. Miłosz Sakowski, Polska 2015, 30 min

Judyta jest mieszkającą samotnie starszą kobietą. Gdy dzwoni do niej podający się za kolegę jej wnuka Tomek z prośbą o pieniądze, wydaje się, że padnie ona ofiarą oszustwa. Gdy jednak chłopak przychodzi do jej mieszkania, okazuje się, że Judyta ma plan – być może oboje będą sobie w stanie nawzajem pomóc.


Kadr z filmu "Dzień babci", fot. Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

Filmy można bezpłatnie oglądać przez cały lipiec na ninateka.pl

O cyklu:

Cykl Dziś są twoje urodziny pozwala przypomnieć i uhonorować artystów, pełniących różne role przy produkcji filmu. W programie znajdują się produkcje związane z postaciami różnorodnych twórców filmowych, m.in reżyserów, aktorów, scenografów czy kompozytorów.