Rozpoczyna się 27. Kino na Granicy – największy przegląd filmów z Polski, Czech i Słowacji, który od ponad dwóch dekad odbywa się w jednym mieście, po dwóch stronach granicy – w polskim i czeskim Cieszynie. Miasto podzielone rzeką Olzą łączy Most Przyjaźni, symbolizując jednocześnie ideę festiwalu. Otwiera go w majówkę projekcja filmu „Przybysz z ciemności”. Muzykę do niemego obrazu zagra Leszek Możdżer.

Leszek Możdżer, fot. Sici Cecylia 

Pierwsza edycja festiwalu w 1999 roku oferowała jedenaście czeskich filmów, pokazywanych w jednym kinie. Trzecia edycja przyniosła rozszerzenie artystycznych poszukiwań na kino Słowaków, czwarta – pokazy także w Czeskim Cieszynie, a na szóstej pojawiły się filmy polskie i węgierskie – i tak już miało pozostać. Liczba pokazywanych filmów systematycznie rosła, by w dwunastej edycji w 2010 roku dojść do okrągłej setki. I wtedy rozpoczęła się doceniana przez uczestników przeglądu stabilizacja: 6 dni, co najmniej 4 miejsca projekcji w jednym, choć podwójnym mieście, zawsze ponad 100 filmów, 5 koncertów i mnóstwo wydarzeń towarzyszących. Niezmienna pozostaje też baza: konsekwentnie odkrywana i promowana kultura najbliższych sąsiadów. Festiwal jest okazją do zobaczenia świeżych tytułów jeszcze przed premierą kinową.

– Kino na Granicy nie jest festiwalem w branżowym rozumieniu tego słowa, nie mamy konkursu, co uważamy za zaletę naszej imprezy, bo wpływa to na jej niezobowiązującą, przyjacielską atmosferę. Mimo wszystko, wielu twórców i producentów, właśnie w Cieszynie chce pokazywać filmy po raz pierwszy, przed premierą – zauważa Łukasz Maciejewski, polski dyrektor programowy. – W tym roku znowu mamy imponującą reprezentację pokazów przedpremierowych. Adam Sikora, wybitny operator i reżyser, pokaże swój najbardziej radykalny projekt z dotychczasowych: „Emiter”. Debiutant, Adam Nowak w „Intersection” z przejmującą kreacją Sebastiana Cybulskiego, w konwencji futurystycznej opowiada o świecie poszukującym wartości. Jednym z moich ulubionych tytułów w sekcji Nowe polskie filmy jest „Prześwit” Magdaleny Pięty. Poruszający, wspaniale opowiedziany dramat spod znaku kina Egoyana czy Dumonta, z najlepszą z dotychczasowych kreacją Cezarego Łukaszewicza.

Fotos z filmu „Prześwit”, fot. materiały prasowe

Przed planowanymi premierami kinowymi w Cieszynie zobaczymy także „Panią od polskiego” Radosława Piwowarskiego, dobrze przyjęte w Gdyni filmy: „Utrata równowagi” Korka Bojanowskiego i „Próba łuku” Łukasza Barczyka, a także „Sny pełne dymu” Doroty Kędzierzawskiej oraz „Camper” Łukasza Suchockiego. Z koprodukcji międzynarodowych zobaczymy „Sanatorium pod klepsydrą” Stephena and Timothy'ego Quay'ów, „Treasure” Julii von Heinz oraz „Unmoored” Caroline Ingvarsson – dodaje Maciejewski.

Ważnym elementem imprezy są spotkania z licznie przyjeżdżającymi do Cieszyna i Czeskiego Cieszyna artystami. Nad Olzę przyjadą m.in. reżyserzy oraz odtwórcy głównych ról pokazywanych filmów, wśród nich m.in. Krzysztof Globisz, Zbigniew Zamachowski, Marieta Żukowska, Tomasz Schuchardt, Nel Kaczmarek, Cezary Łukaszewicz, Marta Żmuda Trzebiatowska oraz Lech Dyblik.

Co roku jednym z najważniejszych punktów programu Kina na granicy jest szeroki przegląd nowości filmowych z krajów naszych południowych sąsiadów.

Fotos z filmu „Mord”, foot. Materiały prasowe 

- W tej części programu prezentujemy wybór ambitnych artystycznie filmów czeskich i słowackich ostatniego sezonu. W 2025  roku widzowie będą mogli zobaczyć także najczęściej nagradzane tytuły z tych krajów, na czele z absolutnym zwycięzcą Czeskich Lwów, filmem „Fale” w reżyserii Jiříego Mádla, produkcji, która była na tegorocznej oscarowej short liście. Film ten będzie jednocześnie częścią szerszej retrospektywy twórczej Mádla. Zeszłoroczna „Amerykanka”, którą zaprezentuje w Cieszynie jej reżyser Viktor Tauš, zdobyła wielkie uznanie czeskiej krytyki jako projekt niezwykły, który oprócz samej warstwy filmowej ma także elementy literacko – teatralne. Można więc nazwać go bardzo odważnym kinowym przedsięwzięciem eksperymentalnym. Pokażemy też debiut reżyserski Adama Martinca „Mord”, stylistycznie nawiązujący do niektórych rozwiązań formalnych Czechosłowackiej Nowej Fali. Ale to też bardzo współczesna, ponadczasowa opowieść, kolejna filmowa propozycja mierząca się z pytaniem: jaka tak naprawdę jest czeska mentalność? Film spotkał się z bardzo dobrym przyjęciem w kraju – podkreśla Martin Novosad, czeski dyrektor programowy Kina na Granicy.

Fotos z filmu „Rok ogordnika”, fot. materiały prasowe

Dla wielbicieli kina z tej części Europy majówka w Cieszynie i Czeskim Cieszynie to już tradycja. Wśród nowości znajdzie się kilka filmów z niezwykłymi kreacjami aktorskimi, z których wiele zostało już nagrodzonych, jak choćby „Rok ogrodnika” Jiříego Havelki, w którym wyróżnia się rola Oldřicha Kaisera, czy subtelny dramat psychologiczny „Rok wdowy” – debiut fabularny Veroniki Liški z emocjonalną kreacją Pavli Beretovej. Nie zabraknie także ciekawych filmów krótkometrażowych, z których na uwagę zasługuje m.in. nagrodzony Oscarem „Rodak” - studencki film utalentowanego duetu reżyserskiego Pavla Sýkory i Viktora Horáka.

Bogaty jest też program filmów dokumentalnych. Widzowie będą mogli zobaczyć m.in. obraz „Nie jestem jeszcze kim bym chciała” w reżyserii Kláry Tasovskej - o legendzie światowej fotografii Libušie Jarcovjákovej, który był prezentowany na Berlinale i został nagrodzony Czeskim Lwem oraz nagrodą krytyków filmowych. Film składa się wyłącznie ze zdjęć autorstwa Jarcovjákovej. Z kolei w filmie „Korespondent wojenny” duet reżyserski David Čálek i Benjamin Tuček przybliży obecną sytuację ogarniętej wojną Ukrainy w bardzo osobistym portrecie korespondenta czeskiego radia Martina Dorazína.

Na uwagę zasługuje także wybór filmów słowackich. Pojawiło się kilka tytułów będących odpowiedzią na sytuację społeczno-polityczną naszych sąsiadów w ostatnich latach, zwłaszcza na ogromny poziom korupcji i podziały społeczne. Pokazują to m.in. filmy „Pewnego razu na Dzikim Wschodzie” reżysera i producenta Rudolfa Birmanna, dyptyk „Miki” i „Cernák” utalentowanego twórcy Jakuba Kronera, ale także niezwykle empatyczny dokumentalny portret „Prezydentka”, o byłej głowie państwa słowackiego Zuzannie Čaputovej, w reżyserii Marka Šulíka.

Maja Komorowska fot, Maria Topczewska 

Bohaterką tegorocznej retrospektywy podczas Kina na Granicy będzie Maja Komorowska, która będzie też gościem Festiwalu. Będzie można przypomnieć sobie takie filmy z udziałem tej wybitnej aktorki jak: „Cwał”, „Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest…”, „Rok spokojnego słońca” czy „Limuzyna Daimler-Benz”. Widzowie zobaczą również retrospektywę filmów Krzysztofa Piesiewicza.

Przed wybranymi polskimi filmami widzowie i widzki usłyszą spoty z kampanii „W czerni kina”, promujące oglądanie filmów w kinach, na dużym ekranie z udziałem czołowych artystów, m.in. tych, którzy będą gośćmi festiwalu Mai Komorowskiej i Krzysztofa Zanussiego oraz Danuty Stenki, która jest przewodniczącą rady fundacji.

27. Przegląd Filmowy Kino na Granicy potrwa do 4 maja 2025. Szczegółowy harmonogram znajdziecie na stronie festiwalu.