18 stycznia 2022 r. po raz 29. zostaną wręczone nagrody kulturalne tygodnika POLITYKA, jedne z najważniejszych i najbardziej prestiżowych nagród w świecie kultury w Polsce – Paszporty POLITYKI.
W pierwszym etapie eliminacji niezależni krytycy z różnych redakcji i instytucji kultury zgłosili najciekawsze osobowości minionego roku w siedmiu kategoriach: film, literatura, teatr, sztuki wizualne, muzyka poważna, muzyka popularna i kultura cyfrowa. W kolejnym etapie Kapituła składająca się z dziennikarzy tygodnika POLITYKA wyłoni tegorocznych laureatów.
Był to kolejny, potrzaskany pandemią sezon w polskiej kulturze. Dlatego po raz drugi w historii Paszportów POLITYKI – dzięki wsparciu sponsorów – nagrody finansowe zostaną wręczone także nominowanym we wszystkich kategoriach. Ponownie przyznana też zostanie nagroda specjalna Kultura Zdalna, której partnerem jest Sebastian Kulczyk. I jak co roku dowiemy się, kto został Kreatorem Kultury – partnerem tej nagrody jest Stowarzyszenie Autorów ZAiKS. Laureatów poznamy 18 stycznia 2022 r. podczas Gali wręczenia Paszportów POLITYKI, transmitowanej w telewizji TVN oraz na facebook.com/TygodnikPolityka, facebook.com/paszportypolityki i kanale YouTube POLITYKI.
Zapraszamy do oglądania, a przedtem do zapoznania się z sylwetkami nominowanych do tegorocznych Paszportów POLITYKI:
W KATEGORII FILM
Łukasz Grzegorzek
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Reżyser, scenarzysta, montażysta, były tenisista, absolwent Wydziału Prawa i Administracji UW. Pochodzi z Nysy, rocznik 1980. W debiut fabularny „Kamper” o kryzysie małżeńskim trzydziestolatków zainwestował z żoną Natalią, producentką filmową, wszystkie wspólne oszczędności. Kolejna fabuła, dobrze przyjęta „Córka trenera”, opowiadała o buncie nastolatki wyrywającej się spod kurateli zaborczego ojca. Nominację do Paszportu POLITYKI przyniósł Grzegorzkowi trzeci pełnometrażowy film „Moje wspaniałe życie” – znowu mierzący się z codziennymi problemami i szukający obyczajowej prawdy o współczesnych Polakach. Autor otrzymał za niego nagrodę za reżyserię na festiwalu w Gdyni, a Agata Buzek i Jacek Braciak – laury dla najlepszych aktorów na tegorocznym Off Camera.
Łukasz Ronduda
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Reżyser, kurator warszawskiego Muzeum Sztuki Nowoczesnej, scenarzysta, wykładowca akademicki. Urodził się w 1976 r. Reżyserii uczył się w Szkole Mistrzowskiej Andrzeja Wajdy. W kinie stworzył wyjątkowy sposób ukazywania rzeczywistości poprzez biografie artystów, którzy zacierają granice między happeningiem, medialnym wizerunkiem i otaczającym ich światem. Oskarowi Dawickiemu poświęcił filmowy debiut „Performer”, „Serce miłości” opowiada o destrukcyjnej rywalizacji Wojciecha Bąkowskiego i Zuzanny Bartoszek. Nominowany za nakręcone z Łukaszem Guttem „Wszystkie nasze strachy”, zwycięski film festiwalu w Gdyni o artyście Danielu Rycharskim, katoliku i geju (laureacie Paszportu POLITYKI), szukającym drogi do odnowienia pogrążonego w kryzysie Kościoła.
Aleksandra Terpińska
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Reżyserka, scenarzystka, dokumentalistka, współautorka seriali, reklam i teledysków. Urodziła się w 1983 r. Ukończyła reżyserię na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach oraz psychologię we Wrocławiu. Już w szkolnych etiudach i nagradzanych krótkometrażówkach zaskakiwała dojrzałością i perfekcyjnym rzemiosłem. Jej „Najpiękniejsze fajerwerki ever” to dystopijna wizja wojny domowej w nieokreślonym mieście Europy ukazująca konsekwencje różnic światopoglądowych i podziałów społecznych. Nominację do Paszportu POLITYKI przyniosła jej pełnometrażowa fabuła „Inni ludzie” – najlepsza jak dotąd filmowa realizacja prozy Doroty Masłowskiej. Dostosowując hiphopową poetykę do polskiego kina, w przewrotny sposób mówi o wzajemnej niechęci, ale i przyciąganiu się klas.
W KATEGORII TEATR
Iga Gańczarczyk
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Dramaturżka, reżyserka, badaczka, redaktorka i pedagożka walcząca z nadużyciami w szkołach teatralnych, urodzona w 1979 r. w Sosnowcu. Studiowała teatrologię na UJ i dramaturgię w krakowskiej PWST, dziś AST, gdzie wykłada na Wydziale Reżyserii Dramatu. Współredagowała pionierską książkę „Dramaturgia. Przewodnik”. W przedmowie definiuje dramaturgię jako „praktykę umożliwiającą wyjście poza teatralne schematy”. Teorię łączy z praktyką. Jako dramaturżka współtworzyła spektakle m.in. w reż. Krystiana Lupy czy Jana Klaty. Ostatnio pracowała przy „Ach, jeżeli przyjdę dać, tak okrutne, moje ostatnie pożegnanie” w reż. Klaudii Hartung-Wójciak w Teatrze Polskim w Bydgoszczy, a jako reżyserka – przy „Lady Dada” według własnego scenariusza, zrealizowanym w Cricotece przez Dom Norymberski w Krakowie.
Jędrzej Piaskowski i Hubert Sulima
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Duet reżysersko-dramaturgiczny, do Paszportu POLITYKI pierwszy raz nominowany w ubiegłym roku. Urodzony w 1988 r. w Warszawie Jędrzej Piaskowski jest absolwentem reżyserii w Akademii Teatralnej w Warszawie, studiował też muzykologię na UW. Hubert Sulima jest rok młodszy i pochodzi z Bielawy w Górach Sowich. Studiował prawo na Uniwersytecie Wrocławskim i reżyserię w krakowskiej AST. Pracują razem od czterech lat. Ich najnowsze, nagradzane i doceniane, przedstawienia to „Jezus” (warszawski Nowy Teatr), „Nad Niemnem. Obrazy z czasów pozytywizmu” (Teatr im. Osterwy w Lublinie) i „Komedia. Wujaszek Wania” Czechowa (Teatr Zagłębia w Sosnowcu). Łączy je lekki ton, zabawa formą, czułe spojrzenie na bohaterów oraz wiara w człowieczeństwo i pozytywną moc wspólnoty.
Dominik Strycharski
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Urodzony w 1975 r. w Warszawie, kompozytor, improwizator, flecista, wokalista i performer. Samouk, wsparty studiami na Wychowaniu Muzycznym na Uniwersytecie Śląskim w Cieszynie. Jako muzyk ma na koncie ponad 30 wydanych płyt, nagrywanych w różnych konfiguracjach osobowych. To muzyka improwizowana w rozmaitych odsłonach, elektroniczna, jazz. Jako kompozytor muzyki teatralnej jest współtwórcą ponad 90 spektakli, a także filmowego dokumentu kreacyjnego „Symfonia Fabryki Ursus” Jaśminy Wójcik. W wielu gra muzykę na żywo, w niektórych partneruje aktorom, jak np. w „Bolesławie Śmiałym” w reż. Pawła Świątka. W „Wałęsie w Kolonos” w Teatrze Łaźnia Nowa w Krakowie prowadził skandujący chór, w „Jądrze ciemności” Conrada w warszawskim Teatrze Powszechnym stworzył całą fonosferę do odbioru w słuchawkach.
W KATEGORII LITERATURA
Łukasz Barys
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Urodził się w 1997 r. w Pabianicach. I o tym mieście napisał debiutancką powieść „Kości, które nosisz w kieszeni” (Wydawnictwo Cyranka). Barys ma już na koncie debiut poetycki – książkę „Wysokie słońce” (2020 r.), za którą otrzymał nagrodę na festiwalu „Złoty Środek Poezji”. Był też laureatem m.in. Międzynarodowego Konkursu im. Siegfreda Lenza, konkursów Krajobrazy słowa oraz Inspirowani Tyrmandem. Pabianice portretuje od strony kości, przenikają się tu światy zmarłych i żywych. A każdy rozdział to osobna opowieść, w której biorą udział tutejsze motywy i postaci: Dora Diamant od Kafki, rzeka Pabianka, Tereska z filmu „Cześć Tereska”, domy pożydowskie, zmarli z cmentarza oraz sama bieda. I są to opowieści śmieszno-straszne, smutno-komiczne, zadziorne językowo.
Elżbieta Łapczyńska
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Urodziła się w 1987 r., z wykształcenia jest filozofką, z zawodu copywriterką. Dotychczas była związana z teatrem i zajmowała się literaturą dziecięcą: pisała dramaty, reżyserowała, tworzyła komiksy i książki dla najmłodszych. Jest półfinalistką Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej i finalistką konkursu dla młodych reżyserów i reżyserek Papaya Young Directors. W swoim debiutanckim „Bestiariuszu nowohuckim”, który zdobył już Nagrodę Conrada, był nominowany do Literackiej Nagrody Gdynia, do Nike i do Nagrody Literackiej m.st. Warszawy, mierzy się na nowo z mitem Nowej Huty, w której sama mieszka. „Bestiariusz...” (Biuro Literackie) to proza, która przechodzi w poezję i wydobywa z projektu Huty cały jej surrealizm.
Grzegorz Uzdański
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Urodzony w 1979 r., pisarz i poeta. Obronił doktorat z filozofii na Uniwersytecie Warszawskim, przez kilkanaście lat pracował w społecznym gimnazjum na Ochocie jako nauczyciel filozofii i etyki oraz wychowawca. Zadebiutował książką „Wakacje”, nominowaną do Nagrody Conrada opowieścią o wyprawie matki i córki na rodzinne Kujawy. Powieść „Zaraz będzie po wszystkim” poświęcił pensjonariuszom i pracownikom domu opieki. Na Facebooku założył stronę z pastiszami „Nowe wiersze sławnych poetów”, w wersji poszerzonej ukazały się one w wydaniu książkowym (2021 r.). Nominację do Paszportów POLITYKI przyniósł mu „Wypiór” (Wydawnictwo Filtry) – rymowana powieść, a właściwie poemat dygresyjny, napisany częściowo trzynastozgłoskowcem – o Adamie Mickiewiczu, wampirze, który pomieszkuje w szafie u pary warszawskich trzydziestolatków z placu Zbawiciela.
Pokaż więcej...
W KATEGORII SZTUKI WIZUALNE
Archiwum Protestów Publicznych
FOTO ⓒ Michał Adamski, Katarzyna Gorczyca, Marcin Kruk, Michalina Kuczyńska, Adam Lach, Andreas Langfeld, Alicja Lesiak, Rafał Milach, Maciej Moskwa, Kerstin Möller, Jarmiła Rybicka, Bartek Sadowski, Marek Szczepański, Eliad Vagner, Grzegorz Wełnicki, Paulina Maria Zimon
Projekt z pogranicza sztuki, polityki i społecznego aktywizmu, powstały w 2015 r. z inicjatywy Rafała Milacha. Archiwum od początku było pomyślane jako niekomercyjne przedsięwzięcie, którego zadaniem jest dokumentowanie wszelkich publicznych protestów. Fotografki i fotografowie z liczącego w sumie 18 członków APP obecni byli na demonstracjach, pikietach, przemarszach, zwoływanych w obronie klimatu, wolnych sądów, ochrony Konstytucji, praw mniejszości LGBTQ, praw kobiet itd. Powstałe dzięki ich działaniom archiwum służy badaczom, projektom artystycznym i wszystkim walczącym w obronie reguł świata demokratycznego i wolnego. APP ideowo przeciwstawia się ksenofobii, homofobii, wszelkim formom rasizmu czy niszczeniu środowiska naturalnego.
Jana Shostak
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Urodzona w 1993 r. w Grodnie, od 17. roku życia mieszka w Polsce. Studia licencjackie ukończyła na ASP w Krakowie, studia magisterskie w Warszawie. Od dawna znana w środowisku dzięki śmiałym działaniom artystycznym podejmującym ważne problemy społeczne. Kwestii imigrantów poświęcony był projekt, w którym proponowała wprowadzenie do języka pojęć „nowak” i „nowaczka” zastępujących termin „uchodźca”. O sytuacji kobiet widzianej przez pryzmat konkursów piękności mówił jej film „Miss Polonia”. Kwestii pedofilii w Kościele poświęciła głośną akcję podczas Światowych Dni Młodzieży w Krakowie, gdzie pojawiła się z transparentem „Papa, call me!”. Ale najszerszą rozpoznawalność przyniósł jej samotny i emocjonalnie przejmujący performance w proteście przeciwko represjom Łukaszenki „Minuta krzyku dla Białorusi”.
Mikołaj Sobczak
FOTO ⓒ Selma Selman
Urodził się w 1989 r., studiował na ASP w Warszawie, a także w Berlinie i w Münster w Niemczech. Dwa lata temu jego wystawa w ramach Warsaw Gallery Weekend uznana została za najlepszą, zaś w mijającym roku krytycy docenili ekspozycję w galerii Polana Institute zatytułowaną „Metamorfozy”, na której opowieściom Owidiusza artysta nadał nowe wizualne znaczenia. Wykorzystuje wiele środków artystycznego wyrazu: od ceramiki, przez performance, po instalacje. Ale ceniony jest szczególnie za malarstwo. Sięgnął po konwencję, która dziś wydaje się przestarzała, wypalona, a nawet podejrzana: malarstwo historyczne. I fantastycznie ją odświeżył. Sięga często po tematykę związaną z grupami zapomnianymi lub marginalizowanymi – w efektowny sposób patrzy więc na historię w duchu krytycznym i emancypacyjnym.
W KATEGORII MUZYKA POWAŻNA
Piotr Alexewicz
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Wrocławianin, urodził się w 2000 r. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w tamtejszej PSM im. Grażyny Bacewicz u Małgorzaty Borkowskiej. Obecnie studiuje we wrocławskiej Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego pod kierunkiem Pawła Zawadzkiego. Jest laureatem kilkunastu konkursów krajowych i międzynarodowych, a w 2020 r. wygrał 50. Ogólnopolski Konkurs im. Fryderyka Chopina w Warszawie. W 2019 r. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina w Warszawie wydał jego debiutancką płytę CD z kompozycjami Liszta, Beethovena, Chopina i Ravela. Na tegorocznym Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie doszedł do III etapu i choć nie stał się finalistą, zwrócił na siebie uwagę publiczności i krytyków swoją interesującą osobowością, zwłaszcza nietuzinkowym wykonaniem pełnego cyklu Preludiów op. 28.
Teoniki Rożynek
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Urodziła się w 1991 r. w Krakowie, mieszka w Warszawie. Kompozycję studiowała na warszawskim Uniwersytecie Muzycznym u Krzysztofa Baculewskiego. Gra – jak sama to określa – „na skrzypcach, elektronikaliach i odpadach”. Jej utwory wykonywane były m.in. na Warszawskiej Jesieni, wrocławskim festiwalu Musica Electronica Nova, krakowskich Sacrum Profanum i Unsound, a także w Kolonii czy Ostrawie. Jest autorką muzyki filmowej m.in. do „Wieża. Jasny dzień” Jagody Szelc (wyróżnionego Paszportem POLITYKI) czy „Prime Time” (nagroda za muzykę na tegorocznym Festiwalu Filmowym w Gdyni), a także muzyki teatralnej. Współtworzyła grupę kompozytorską gen~.rate. W swoim języku muzycznym, swobodnym i kreatywnym, używa zarówno dźwięków elektronicznych, jak instrumentalnych, hołdując estetyce usterek.
Rafał Ryterski
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Kompozytor, artysta multimedialny, sound designer urodzony w 1992 r. w Gdyni. Studiował na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie kompozycję, specjalizując się w multimediach. Studia uzupełniające odbył w Królewskiej Akademii Muzycznej w duńskim Aarhus. Był współtwórcą grupy kompozytorskiej gen~.rate, współpracował też z artystami wizualnymi, m.in. Anną Kaletą-Kunert i Łukaszem Radziszewskim. Podstawową cechą jego sztuki jest multimedialność. Jego utwory były wykonywane m.in. na Warszawskiej Jesieni, lubelskich Kodach, krakowskich Unsound i Elementi, Panorama w Aarhus, Pulsar w Kopenhadze. Sam też angażuje się w organizowanie wydarzeń, m.in. na ostatniej Warszawskiej Jesieni zaprojektował poświęcony sztuce queer koncert „We’re Here”, uznany za pierwszy tego rodzaju w kraju.
W KATEGORII MUZYKA POPULARNA
Ralph Kaminski
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Wokalista, kompozytor, autor tekstów piosenek, multiinstrumentalista, producent muzyczny i reżyser teledysków. Urodził się w 1990 r. w Jaśle jako Rafał Stanisław Kamiński. Jest absolwentem wokalistyki Akademii Muzycznej im. S. Moniuszki w Gdańsku. Studiował też w Rotterdamie. Brał udział w telewizyjnych talent-shows, ale faktycznym początkiem obiecującej kariery stał się dla niego w 2016 r. debiutancki album „Morze”. W 2019 r. został zwycięzcą Przeglądu Piosenki Aktorskiej. W tym samym roku ukazała się jego druga płyta „Młodość”, która zebrała entuzjastyczne recenzje w mediach. W 2021 r. wydał album „Kora” – nowy, oryginalny pomysł na zaśpiewanie i zagranie znanych przebojów wielkiej wokalistki. Jak sam mówił: „opowieść sklejoną z wybranych utworów, o ogromnej tęsknocie, o głodzie miłości, ale i współczesnej Polsce”.
Paweł Szamburski
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Klarnecista i kompozytor, urodzony w 1980 r. Studiował antropologię kultury i muzykologię na UW. Był jednym z założycieli wytwórni Lado ABC, odegrał też ważną rolę w budowaniu sceny nowej muzyki żydowskiej, jako członek kwartetu klarnetowego Ircha, a także w kwartecie Cukunft. Komponuje utwory ilustracyjne dla filmu i teatru. Na muzykę patrzy bez gatunkowych ograniczeń. Stoi na czele łączącej muzykę dawną i nowoczesną formacji Bastarda, która w roku 2021 opublikowała album „Kołowrót”, nagrany z Chórem Uniwersytetu SWPS, oraz interpretacje klasyków portugalskiej piosenki na płycie „Fado”, stworzonej wspólnie z mieszkającym w Polsce wokalistą i gitarzystą João de Sousą. W tym samym roku Szamburski wydał jeszcze solowy album „Uroboros”, medytację z przetwarzanymi partiami klarnetu.
Ifi Ude
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Wokalistka, autorka tekstów, kompozytorka, producentka muzyczna i aktorka teatralna. Urodziła się w 1986 r. w Nigerii, jako Diana Ifeoma Ude, w polsko-nigeryjskiej rodzinie, ale jako kilkulatka trafiła na stałe do Opola. Ukończyła kulturoznawstwo. Śpiewa od dzieciństwa, co zaprowadziło ją w miejsca tak różne, jak półfinał programu „Must Be The Music”, przedsięwzięcie „Panny wyklęte” inspirowane historiami tzw. żołnierzy wyklętych czy krajowe eliminacje Konkursu Piosenki Eurowizji (startowała z piosenką „Love Is Stronger”). Jako solistka zadebiutowała w roku 2013 albumem zatytułowanym po prostu „Ifi Ude”, ale to opublikowane siedem lat później „Ludevo” złożyło w jedną całość elementy dwóch tradycji: nigeryjskiej i polskiej, przynosząc artystce nominację do Paszportu POLITYKI.
W KATEGORII KULTURA CYFROWA
Marcin Borkowski
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Urodzony w 1962 r. w Warszawie, jest znaną postacią środowiska twórców i pasjonatów gier wideo. W latach 1992–96 był redaktorem naczelnym czasopisma „Top Secret”, wcześniej pracował w redakcji „Bajtka”, a obecnie jest felietonistą magazynu „Pixel”. W 1986 r. stworzył pionierską grę tekstową „Puszka Pandory” na komputer ZX Spectrum. „Pendrive znaleziony w trawie” to również bardzo ambitny projekt wyprzedzający epokę. Raczej wyzwanie niż gra – intelektualna prowokacja bazująca na technologii komputerowej. Na znalezionym przez policję w miejscu dochodzenia kieszonkowym nośniku pamięci znajdują się zdjęcia, e-booki, filmy i zaszyfrowane pliki, które pozwolą poznać motyw i sprawcę. A także dziennik warszawskiej fotografki i fotoedytorki – solidny literacko, co nie dziwi, Borkowski ma na koncie zbiór opowiadań „Odwlekane porządki”.
Tomasz Konrad Ostafin
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Absolwent Wydziału Architektury i Urbanistyki Politechniki Śląskiej w Gliwicach, urodził się i mieszka w Bytomiu. Doświadczenie zdobywał tworząc małe gry flashowe: „Mosquito&Cow” (2011 r.) oraz „Paperway” (2008 r.). W 2015 r. założył działającą do dziś firmę Petums, zajmującą się wizualizacjami architektonicznymi 3D, m.in. domów, osiedli. Grę „Papetura” tworzył sześć lat, a na jego warsztat składały się głównie papier, ołówek, nożyczki i klej, pomocne w łączeniu drobnych elementów pęseta i spinacze, maleńkie świecące diody i łączące je druciki. No i komputer, choć nie ma przesady w stwierdzeniu, że wyjątkowa, emanująca pięknem i harmonią proporcji, nagradzana już za granicą przygoda papierowych stworków Pape i Tura, próbujących zapobiec spaleniu ich świata przez wraże kreatury, to gra zrobiona z papieru.
Magdalena Cielecka, Jakub Kwinta, Marcin Rybiński (Anshar Studios)
FOTO ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
Utytułowana producentka i akademicka specjalistka od struktur dialogowych w grach, zdolny menedżer marketingu z pomysłem na kampanię crowdfundingową oraz doświadczony dyrektor kreatywny i wykładowca akademicki. Oni współtworzyli interaktywną przygodę śląskiego Anshar Studios, czyli grę „Gamedec”. Podjęli wyzwanie napisania jej w ten sposób, by wybory gracza miały realny wpływ na losy jego postaci. Dla rodzimego odbiorcy miłym polonicum tej detektywistycznej opowieści jest umieszczenie akcji gry w XXII-wiecznej Warszawie. To konsekwencja wykorzystania uniwersum opisanego przez Marcina Sergiusza Przybyłka w cyklu powieści SF „Gamedec”. Przybyłek notabene wspomagał autorów gry swoim piórem, pomagając w pisaniu m.in. dialogów.
