Które sposoby korzystania z muzyki, filmów i seriali znasz – chociażby ze słyszenia? Wiedza o legalnych i nielegalnych źródłach kultury (a ponadto inne aspekty sięgania do źródeł kultury) była przedmiotem badań, przeprowadzonych wiosną 2012 roku, dla Legalnej Kultury.

Wstępne pytanie dotyczyło wiedzy respondentów na temat możliwych źródeł pozyskiwania dóbr kultury w sieci. Wyniki dla całej próby zawiera tabelka.

Wiedza a wiek

Najbardziej obeznane z różnymi internetowymi formami korzystania są młodsze generacje. W grupie najmłodszej (15-18 lat) pobieranie na własny komputer z serwisów typu Chomikuj to aż 91%, z płatnego serwisu – 63%, z bezpłatnego – 85%, z YouTube i innych witryn – 88%. Ani jedna osoba z tej kategorii wiekowej nie twierdzi, że nie zna któregoś z wymienionych sposobów.

W miarę wzrostu wieku w kategorii wyniki zbliżają się do średniej i spadają poniżej. Tylko dla przedostatniej kategorii (inne sposoby) sytuacja wygląda odmiennie: im starszy internauta, tym częściej wskazuje na inne, nieokreślone sposoby korzystania (możemy założyć, że jest to na przykład zakup, ale nie wiemy tego na pewno). Ponadto, im starszy internauta, tym częściej wskazuje, że żadnego z podanych sposobów nie zna.

Przekaz wydaje się jednoznaczny: im młodszy internauta, tym więcej zna wskazanych w pytaniu sposobów.

Wiedza a wykształcenie

Interesujące są przypadki, gdzie dane są wyraźnie wyższe od średniej; dotyczą one osób w wykształceniem wyższym: 39% takich respondentów zna korzystanie za pomocą płatnego serwisu (średnia dla próby to 32%), a 26% (średnia 18%) wie o możliwości korzystania z dóbr kultury za pomocą witryn artystów, wytwórni i dystrybutorów.

Można więc wnioskować, że generalnie wiedza o możliwych sposobach korzystania zależy (wprost proporcjonalnie) również od poziomu wykształcenia, choć zdarzają się wyjątki. Wykształcenie wpływa znacząco na wiedzę w przypadku dwóch możliwości: płatne autoryzowane serwisy oraz strony artystów, wytwórni i dystrybutorów.

Wiedza a wielkość miejscowości

Wiedza o możliwych sposobach korzystania z produkcji kulturalnej za pośrednictwem sieci rośnie wraz z zamieszkaniem w większej miejscowości. Lecz jest pewien wyjątek: w wielu przypadkach świadomość jest wyższa na wsi niż w niedużych miastach (do 100 000 mieszkańców).

Można przypuszczać, że dla ludzi ze wsi dostęp do kultury „w realu” wciąż stanowi trudność i Internet wiele tutaj wnosi. Stąd ich wiedza na temat korzystania z rozmaitych produktów kultury za pośrednictwem sieci może być wyższa, niż w przypadku mieszkańców małych miast.

Taką hipotezę potwierdzają w części badania na temat stanu kultury na prowincji, prowadzone w ostatnich latach przez zespół pod kierownictwem Wojciecha Burszty. 

Wiedza a sytuacja zawodowa

Jaka jest zależność między wiedzą o internetowych źródłach kultury a sytuacją zawodową respondentów? Najlepiej zorientowani są uczniowie i studenci. W odniesieniu do pozostałych kategorii nie ma istotnych statystycznie różnic.

Można zaryzykować hipotezę, że ludzie, którzy cały czas mają styczność z przekazem wiedzy ogólnie pojmowanej, orientują się lepiej, jeśli chodzi o wszelkie sposoby korzystania z kultury. Pozostaje to zapewne również w związku z korelacją wskazaną w przypadku wieku: uczniowie i studenci z definicji średnio są młodsi od reprezentantów pozostałych grup zawodowych (czyli osób, wykonujących różną pracę, rencistów, bezrobotnych itd.).

Wiedza a dochody

Przeważnie jest tak, że im wyższy dochód, tym większa jest świadomość korzystania z różnych sieciowych źródeł kultury.

Wiedza a skłonność do płacenia

W tej kategorii sytuacja jest klarowna – w każdym przypadku lepiej poinformowani są ci respondenci, którzy są skłonni płacić.

Wiedza a realne wydatki na multimedia

Tutaj sytuacja przedstawia się analogicznie. Te osoby spośród badanych, które poniosły w ciągu ostatniego miesiąca tego rodzaju koszty, są lepiej poinformowane o różnorodnych, dostępnych w sieci, źródłach kultury. Jedyny wyjątek stanowi korzystanie za pośrednictwem rodziny i znajomych - w tym przypadku przeważają respondenci, którzy nie wydali pieniędzy na multimedia.

Możemy założyć – ale to tylko hipoteza – że uczestnicy badania, którzy w ostatnim miesiącu nie ponieśli tego typu kosztów, generalnie są mniej skłonni płacić za kulturę i w ich przypadku tzw. pożyczanie jest lepiej znanym zjawiskiem niż kupowanie. Lecz, co ciekawe, nie jest im lepiej znane „pożyczanie” / kradzież z sieci.

Podsumowanie

Zasadnicze relacje przedstawiają się następująco: znajomość różnych sposobów korzystania z kultury za pośrednictwem Internetu jest jednoznacznie zależna od wieku (im młodszy respondent, tym lepiej zorientowany). Wiedza powiązana jest też pozytywnie z wykształceniem; dotyczy to również osób, które nadal się edukują. Przeważnie wyższa świadomość łączy się także z lepszym statusem społecznym i materialnym: większe miasto, wyższe dochody, skłonność do wydatków na kulturę i rzeczywiste ponoszenie takich kosztów.

Jedyne, na co można zwrócić uwagę, to lawinowe przyrosty w przypadku podziału wiekowego – nawet kilka lat mniej oznacza od razu większą wiedzę. Pokazuje to, że kolejne pokolenia są coraz lepiej obeznane z użytkowaniem dóbr kultury za pośrednictwem sieci. To grupa złożona z rosnących odbiorców. Są oni jeszcze w fazie formowania się, podlegają ciągłemu uspołecznianiu, zatem ich postawy łatwiej będzie kształtować, niż na przykład 40-letniego biznesmena z wysokimi dochodami.

Młodzi ludzie będą odbiorcami potencjalnie jeszcze przez kilkadziesiąt lat, ich nawyki związane z korzystaniem z produktów kultury decydować będą o globalnej sytuacji. To oni zdecydują o przyszłym obrazie kultury i sposobach korzystania z jej wytworów.