Rocznie na świecie powstaje około 6,5 tysiąca filmów. W gronie ich producentów Unia Europejska plasuje się na drugim miejscu, zaraz za Indiami. Dostrzegając znaczenie przemysłów kreatywnych i ich wpływ na gospodarkę UE Komisja Europejska z roku na rok zwiększa wsparcie sektora audiowizualnego.

Bruksela podkreśla, że utwory audiowizualne, a zwłaszcza filmy, odgrywają istotną rolę w kształtowaniu tożsamości europejskiej. Odzwierciedlają różnorodność kulturową, na którą składają się tradycje oraz dzieje państw i regionów Unii. Są zarówno dobrami ekonomicznymi umożliwiającymi wzrost dobrobytu i tworzenie miejsc pracy, jak i dobrami kultury odzwierciedlającymi i kształtującymi społeczeństwa. Z tych powodów Komisja Europejska w ostatnich latach poważnie zwiększa wsparcie sektora audiowizualnego.

Sektor kreatywny w krajach europejskich otrzymuje także coraz większe wsparcie na poziomie krajowym. Państwa rozwijają ten obszar ze względu na to, że przynosi to liczne korzyści, jeśli chodzi o m.in. zatrudnienie, świadomość dziedzictwa narodowego, zainteresowanie konsumentów, wzrost gospodarczy, eksport, turystykę i tzw. narodową soft power. Ponadto sektor audiowizualny pobudza rozwój innych przemysłów kreatywnych: teatralnego, muzycznego, wydawniczego, designu i mody. Prawie 60 proc. środków wydawanych na produkcję filmową trafia do branż artystycznych, kreatywnych i produkcji audiowizualnej. W krajach najbardziej rozwiniętych rynek produkcji audiowizualnej wpływa też na branże związane z usługami dla biznesu, w szczególności na banki i sektor finansowy. Dodatkowo sektor ten zmienia się, wykorzystując prace badawcze i rozwojowe do tworzenia nowych technologii związanych z efektami specjalnymi.

Najważniejszą inicjatywą europejską wspierającą branżę, w tym m.in. producentów, twórców nowych technologii cyfrowych czy organizatorów festiwali, jest MEDIA – część unijnego programu „Kreatywna Europa”. Równocześnie Bruksela promuje wsparcie produkcji audiowizualnej w państwach członkowskich i w regionach. Przyczynia się to do rozwoju funduszy i systemów wspomagających rozwój sektora w wielu krajach Unii. W efekcie władze krajowe i regionalne, dostrzegając ważną rolę branż kreatywnych w gospodarce, tworzą zachęty do rozwoju produkcji audiowizualnej. Szczególnie że ten sektor łączący elementy branży kreatywnej i innowacji technologicznych przyczynia się jednocześnie do tworzenia miejsc pracy i zachowania tożsamości kulturowej.

Państwa unijne stosują dwa mechanizmy wspierania produkcji filmowej:

• dotacje bezpośrednie przyznawane np. przez komisję selekcyjną jako odsetek budżetu produkcji;

• pomoc przyznawana proporcjonalnie do części kosztów produkcji wydatkowanych w państwie przyznającym pomoc, np. zachęty podatkowe.

Od opublikowania pierwszego komunikatu Komisji w tej sprawie w 2001 roku coraz więcej państw zaczęło wprowadzać programy, które określają kwotę wsparcia jako odsetek wydatków na produkcję zrealizowaną w państwie przyznającym pomoc. Programy te ze względu na swoje automatyczne zastosowanie umożliwiają producentom uwzględnienie przewidywalnej kwoty finansowania już na etapie planowania i rozwijania projektu.

Komisja Europejska dopuszcza też wyższe niż dotychczas wsparcie dla produkcji transgranicznych. Zdaniem Brukseli taka pomoc jest konieczna w zmieniających się warunkach rynkowych – przyczyni się do zwiększenia konkurencyjności europejskich produkcji i spowoduje, że będą one w większym stopniu paneuropejskie. Komisja zwraca szczególną uwagę na maksymalne wykorzystanie potencjału i żywotności filmu. Ochrona i promowanie różnorodności kulturowej Europy za pomocą utworów audiowizualnych jest możliwa tylko wtedy, gdy publiczność je ogląda. W przypadku koprodukcji producentów z kilku krajów zwiększa się szansa, że film będzie dystrybuowany w wielu państwach unijnych, tym bardziej konieczne jest wsparcie współpracy międzynarodowej.

Na koniec 2014 roku w 17 krajach europejskich istniało 26 różnego rodzaju mechanizmów zachęt podatkowych dla produkcji audiowizualnej – w tym pięć w samej Francji. Siedem z nich wprowadzono w ciągu ostatnich czterech lat. Tylko w 2014 roku nowe systemy zachęt podatkowych dla branży filmowej wprowadziły Holandia, Litwa, Macedonia i Słowacja. Poważna debata na temat ich zastosowania toczy się w Finlandii, Norwegii i Serbii.

Zasady finansowania kinematografii ze źródeł publicznych w poszczególnych państwach są zróżnicowane i zależą od stworzonych przez prawo danego kraju specyficznych reguł oraz modeli finansowych i podatkowych. Różnego rodzaju źródła publicznego finansowania branży audiowizualnej, które mają zachęcić potencjalnych inwestorów oraz producentów do podjęcia określonych prac lub inwestycji związanych z produkcją filmową, nazywa się zachętami produkcyjnymi (ang. movie production incentives). Te zachęty obejmują m.in. ulgi i zwolnienia podatkowe. Mogą one przyjąć następujące formy:

• ulgi w podatku dochodowym od osób prawnych. Pozwala ona spółce, która chciałaby zainwestować w produkcję, skorzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego wszel - kich zatrzymanych zysków podlegających opodatkowaniu (ang. retained taxable profit) do określo nej wysokości faktycznie wypłaconych kwot (takie narzędzie stosuje przykładowo Belgia);

• dodatkowych odliczeń dla poniesionych kosztów produkcji – nawet do 100 proc. kwalifikowanych wydatków (Węgry);

• ulgi podatkowej w formie gotówkowej (Wielka Brytania);

• uprzywilejowanych odpisów amortyzacyjnych dotyczących struktur i sprzętu związanego wyłącznie z produkcją filmową i wideo (Węgry). Większość zachęt podlega jakiejś formie ograniczeń – np. w formie maksymalnej kwoty zachęty.

Formy wsparcia można podzielić na inwestorskie lub producenckie. Wsparcie inwestorskie przydzielane jest inwestorowi (osobie fizycznej bądź przedsiębiorstwu) i umożliwia mu przekazanie pieniędzy firmie produkcyjnej w sposób najkorzystniejszy pod względem podatkowym.

Przykładowo na Węgrzech przewidziano ulgę dla krajowego podmiotu, który od podstawy podatku oraz należności podatkowych może odliczyć 100 proc. dowolnej kwoty inwestycji włożonej w produkcję. Inwestor węgierski nie może jednak dokonać odpisu na sumę większą niż 70 proc. swych należności podatkowych, a ulga ograniczona jest do 25 proc. bezpośrednich kosztów produkcji filmu poniesionych na Węgrzech.

Wsparcie producenckie natomiast zapewniane jest firmie produkcyjnej lub koprodukcyjnej w formie bezpośredniej (tax deduction, repayable credit) lub pośredniej (transferable credit). Takie wsparcie funkcjonuje przykładowo w Holandii – korzyściami dla producenta jest możliwość zmniejszenia budżetu produkcji na usługi świadczone w tym kraju.

Efektem różnych form wsparcia produkcji filmowej w poszczególnych krajach UE jest nie tylko wzrost liczby produkowanych filmów, ale także wzrost zatrudnienia w branży, rozbudowa infrastruktury, wzrost udziału w PKB czy zwiększenie się konkurencyjności danego kraju na międzynarodowym rynku produkcji filmowej.

(opracowano na podstawie Raportu PwC)