Był politycznym geniuszem. Bezkompromisowy, pewny siebie, zdeterminowany. Pisarz, myśliciel, ale przede wszystkim praktyk. O czym myślał człowiek, który po latach zaborów budował od podstaw polskie państwo? Jakie były jego cele i marzenia? Jak oceniłby sto lat niepodległości? Gdybyśmy tylko mogli wejść do głowy Marszałka i zobaczyć nasz świat jego oczami... W 1935 roku podjęto taką próbę. Choć brzmi to nieco surrealistycznie, po śmierci Józefa Piłsudskiego jego mózg został wyjęty i przekazany profesorowi Maksymilianowi Rosemu, dyrektorowi Polskiego Instytutu Badań Mózgu w Wilnie.

Rose prowadził prace nad mózgiem ze swoimi asystentami przez ponad dwa lata (aż do swojej nieoczekiwanej śmierci w listopadzie 1937 roku). Efektem tego wydarzenia jest monografia zawierająca opisy, rysunki i zdjęcia mózgu Marszałka. Co "wyczytał" zespół Rosego z cerebrum Józefa Piłsudskiego? Można to sprawdzić sięgając do zbiorów Polony, największej w Polsce biblioteki cyfrowej, w której znajdują się skany "Mózgu Józefa Piłsudskiego".



Fascynujące stulecie

Zainspirowani tą historią, postanowiliśmy w tegorocznej edycji Kultury Na Widoku przygotować wybór kluczowych utworów polskiej kultury z lat 1918-2018, które pomogą zrozumieć polską historię i samych siebie. Nie zamykaliśmy stu lat w jednym kanonie czy zestawie wartości, bardzo długo spieraliśmy się o utwory, które powinny trafić do działu "Przemyśleć stulecie". Jak się jednak okazało zadanie było karkołomne i  skazane na niepowodzenie, ponieważ bogactwa i róznorodności polskiej kultury nie sposób zamknąć w 125 utworach i zjawiskach. Mimo to chcemy zachęcić Was do wędrówki po tym fascynującym pod każdym względem stuleciu.

Kanon polskiej kultury z legalnych źródeł

Dziś w "Przemyśleć stulecie" znajdziecie filmy fabularne najwybitniejszych reżyserów, między innymi Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Kieślowskiego, Romana Polańskiego, Wojciecha Marczewskiego, Krzysztofa Zanussiego, Agnieszki Holland, Małgorzaty Szumowskiej czy Wojciecha Smarzowskiego; dokumenty Kazimierza Karabasza czy Marcela Łozińskiego oraz animacje Witolda Giersza.



Literaturę reprezentują między innymi dzieła Witolda Gombrowicza, Brunona Schulza, Stefana Żeromskiego, Olgi Tokarczuk, Stanisława Grzesiuka, Andrzeja Stasiuka, Czesława Miłosza, Szczepana Twardocha i poetów: Kamila Baczyńskiego oraz Skamandrytów.

W muzyce obok siebie występują Krzysztof Komeda, Hanka Ordonówna, Hey, Brodka, Budka Suflera, Władysław Szpilman, Kult, Ignacy Jan Paderewski, Paktofonika, Wojciech Kilar i Zbigniew Wodecki.



Potraktujcie wskazania Legalnej Kultury jako punkt wyjścia do wspólnego wzbogacania tego zbioru dzieł wybitnych. Zachęcamy Was do nadsyłania rekomendacji utworów z krótkim komentarzem, dlaczego warto je włączyć do zbioru "Przemyśleć stulecie". Pamiętajcie, że utwory te muszą być dostępne w legalnych źródłach. Rekomendacje wysyłajcie na adresy krzysztof@legalnakultura.pl i rzecznik@legalnakultura.pl.

Wszystkie utwory znajdziecie w Kulturze Na Widoku.