Szerszy zakres dozwolonego użytku dzieł, doprecyzowanie zakresu prawa cytatu oraz gratyfikacje dla twórców z tytułu wypożyczeń bibliotecznych – to najważniejsze zmiany, kóre wprowadza obowiązująca od 20 listopada nowelizacja prawa autorskiego.

Zmiany w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych stanowią wdrożenie przepisów unijnej dyrektywy 2001/29/WE w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym.

Nowelizacja daje bibliotekom, archiwom, muzeom i szkołom możliwość tworzenia cyfrowych kopii utworów w celach uzupełnienia, zachowania i ochrony własnych zbiorów. Wprowadza także pojęcie tzw. dozwolonego incydentalnego użytku utworów czyli wykorzystania ich w sposób niezamierzony i niestanowiący istotnej części przekazu, np. pojawiających się w tle amatorskiego materiału udostępnionego przez użytkownika internetu. Wprowadzone ułatwienia dotyczą także korzystania z tzw. prawa cytatu oraz korzystania z utworu w ramach parodii, karykatury i pastiszu.

Nowela umożliwia ponad to archiwom, instytucjom oświatowym, uczelniom, jednostkom naukowym oraz innym instytucjom korzystanie z utworów osieroconych czyli takich, do których autorskie prawa majątkowe nie wygasły (przede wszystkim po twórcach zaginionych bądź zmarłych w czasie drugiej wojny światowej), ale nie można ustalić ich spadkobierców. Wymienione podmioty będą mogły je digitalizować i udostępniać w internecie na podstawie umowy licencyjnej zawartej z organizacją zbiorowego zarządzania. Ta zaś, w przypadku pojawienia się spadkobiercy wypłaci mu należne z tego tytułu tantiemy.

Na podobnej zasadzie będzie można rozpowszechniać utwory niedostępne w obrocie handlowym, tzw. out-of-commerce, np. numery gazet z lat PRL przetrzymywane w archiwach, na uczelniach itp. Można je digitalizować i udostępniać w internecie po zawarciu umowy licencyjnej z organizacją zbiorowego zarządzania.

Ustwodawca wprowadził także ułatwienie w publikowaniu utworów nieobjętych ochroną prawnoautorską, a więc należących do domeny publicznej. Nowelizacja znosi obowiązek odprowadzania 5 proc. przychodów z tego tytułu na Fundusz Promocji Twórczości. Dzięki czemu publikacja tych utworów nie będzie podlegała żadnym ograniczeniom.

Ustawa reguluje także kwestię pressclippingu czyli sprzedaży przez wyspecjalizowane firmy fragmentów, a nieraz całych tekstów prasowych w oparciu o prawo cytatu. Nowelizacja wykreśla sporny art. 30 prawa autorskiego potwierdzając prawo wydawcy do licencjonowania wykorzystywania artykułów na potrzeby monitoringu mediów.

Nowością jest wprowadzenie wynagrodzenia od wypożyczeń utworów w bibliotekach publicznych. Do otrzymywania tego wynagrodzenia uprawnieni są twórcy utworów wyrażonych słowem powstałych i opublikowanych w języku polskim, tłumacze utworów na język polski oraz twórcy utworów plastycznych i fotograficznych oraz wydawcy. Wypłatą takich wynagrodzeń zajmą się organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi wyłonione w drodze konkursu. Środki na ten cel pochodzić mają z Funduszu Promocji Kultury zasilanego przez wpływy z opodatkowania gier hazardowych.

Ustawa wchodzi w życie po upływie miesiąca od jej ogłoszenia. Wyjątek stanowią przepisy art. 1 pkt 19, 21, 24 i 25, wchodzące w życie z dniem 1 stycznia 2016 roku. Pełna treść nowelizacji dostępna jest tutaj...