Zgodnie z przepisami ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (dalej „UoZZ”), organizacje zbiorowego zarządzania to stowarzyszenie zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów, wydawców opublikowanych utworów słownych lub organizacje radiowe lub telewizyjne, których podstawowym celem statutowym jest zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi na rzecz tych  uprawnionych. Status OZZ przyznawany jest przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego – po wykazaniu potrzeby działalności w  danym obszarze.

Zbiorowe zarządzanie to w uproszczeniu udzielanie przez te organizacje zezwolenia np. W formie umowy licencyjnej, na wykorzystanie utworów przez podmioty takie jak telewizja, radio, agencje marketingowe itd. Licencja udzielana jest za odpowiednią opłatą,  która za pośrednictwem danego OZZ, jest następnie przekazywana reprezentowanym twórcom (tzw. tantiemy).

Do pozostałych uprawnień OZZ należy także  monitorowanie korzystania z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych przez użytkowników – tutaj niech za przykład posłużą kontrole ZAiKS-u – w klubach muzycznych, bądź przedsiębiorstwach usługowych, wykorzystujących np. muzykę, która leci w tle, ale także dochodzenie ochrony praw autorskich. W przypadku, gdy prawa twórcy zrzeszonego w danym OZZ zostaną naruszone, to właśnie właściwe stowarzyszenie będzie dochodziło w jego imieniu odpowiednich roszczeń.

W Polsce, działa obecnie 10 organizacji zbiorowego zarządzania w tym 7 zajmujących się prawem autorskim oraz prawami pokrewnymi oraz 3 organizacje uprawnione do zarządzania tylko prawami pokrewnymi.

ZAiKS - Stowarzyszenie Autorów

ZAiKS jest zrzeszeniem osób fizycznych, których twórczość jest przedmiotem prawa autorskiego. Od początku swojej działalności, tj. od 1918 roku, ma formę prawną stowarzyszenia i posiada osobowość prawną. Wśród jego założycieli znajdują się ważne dla polskiej kultury postacie takie jak Julian Tuwim, Antoni  Słomiński czy Jan Brzechwa. Jest to obecnie największa i najważniejsza tego typu organizacja w Polsce, zrzeszająca kompozytorów, autorów tekstów, scenarzystów, dramatopisarzy, tłumaczy, plastyków, choreografów oraz twórców innych dziedzin sztuki, a także wydawców muzycznych.

Aby zapewnić autorkom i autorom wynagrodzenie za wykorzystanie ich utworów ZAiKS:

a)      udziela w imieniu twórcy zgody na korzystanie z jego utworów (licencja)

b)      pobiera wynagrodzenia autorskie od firm, instytucji i osób, które wykorzystują twórczość w swojej działalności (inkasa)

c)      zebrane w ten sposób wynagrodzenia autorskie zwane tantiemami są odpowiednio dzielone (repartycją) oraz wypłacamy twórcom.

Do zadań statutowych Stowarzyszenia, w szerokiej i długookresowej perspektywie należy zwłaszcza:

a)      podejmowanie i prowadzenie wszelkich działań zmierzających do doskonalenia prawa autorskiego i różnorodnych form promowania działalności twórczej;

b)      występowanie przez Stowarzyszenie z wszelkiego rodzaju inicjatywami zmierzającymi do podniesienia efektywności ochrony autorskich praw majątkowych we współpracy z organami państwowymi, rządowymi i samorządowymi, z organizacjami twórców i innymi stowarzyszeniami sprawującymi zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi (prawami pokrewnymi), związkami zawodowymi twórców, jak również z wydawcami powierzającymi Stowarzyszeniu zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi;

c)      udział w międzynarodowych organizacjach ochrony praw autorskich;

d)      tworzenie funduszów celowych przeznaczonych na rozwój twórczości, jej ochronę i popularyzację;

e)      Działalność o charakterze socjalnym na rzecz członków Stowarzyszenia przejawia się w podejmowaniu różnych form samopomocy koleżeńskiej, w szczególności w prowadzeniu Domów Pracy Twórczej.

ZAiKS - jest organizacją zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi.

Więcej (w tym o uzyskiwaniu licencji): www. zaiks.org.pl

Kontakt: ul. Hipoteczna 2, 00-092 Warszawa, tel. (+48 22) 827 60 61 do 69, faks (+48 22) 828 92 04, e-mail: zaiks@zaiks.org.pl