PRAWO W KULTURZE
/ PRZEWODNIK PO PRAWIE AUTORSKIM
1. Własność intelektualna
Definicja
Własność intelektualna to szeroka kategoria, która obejmuje różnorodne wytwory działalności człowieka, o nowatorskim i unikatowym charakterze.
Podstawowymi rodzajami praw własności intelektualnej są prawa autorskie i prawa pokrewne oraz prawa własności przemysłowej. W szerszym ujęciu, do praw własności intelektualnej zalicza się również: prawa do baz danych, dobra osobiste, czy prawa do know-how, które podlegają ochronie zarówno w oparciu o międzynarodowe jak i krajowe regulacje prawne.
Pomocny schemat
Skutki naruszeń
Naruszenie praw własności intelektualnej podmiotów uprawnionych jest zagrożone odpowiedzialnością cywilną, administracyjną oraz karną, w tym karą pozbawienia wolności.
Ważne
Różnice pomiędzy ochroną przewidzianą przez prawo autorskie a prawo własności przemysłowej:
Utwory objęte ochroną prawno-autorską:
- są chronione automatycznie;
- nie są umieszczane w rejestrach;
- są chronione przez sam fakt powstania.
Utwory, które podlegają ochronie prawa własności przemysłowej:
- wymagają czynnej postawy podmiotu uprawnionego;
- nie są chronione automatycznie;
- ich ochronę zapewnia rejestracja w urzędzie patentowym;
- po udzieleniu prawa ochronnego, korzystanie z patentu, znaku towarowego, wzoru użytkowego etc. jest chronione wyłącznie w określonych klasach i na określonym terytorium;
- są chronione w określonym czasie (okres ochronny);
- kiedy okres ochronny minie, ochrona wygasa.
Pomocne powiązania
Dobry przykład
Firma produkująca wyroby kosmetyczne ogłosiła wewnętrzny konkurs na logo nowej marki szamponu do włosów. Wyłoniono zwycięzcę, a po zastrzeżeniu logotypu w urzędzie patentowym jako znaku towarowego, nową grafikę opublikowano w social mediach firmy. Po kilku tygodniach okazało się, że logotyp wykorzystała inna firma, która uznała, że skoro logo zostało użyte do promocji szamponu do włosów, może wykorzystać grafikę do reklamy swojego produktu – żelu pod prysznic. Ponieważ logo stanowi przedmiot własności intelektualnej i podlega wielopłaszczyznowej ochronie wynikającej z przepisów prawa, firma, która wykorzystała logo do promocji żelu, musi liczyć się z konsekwencjami wynikającymi z naruszenia prawa do grafiki oraz z naruszenia prawa do znaku towarowego.
Przepis prawa
Regulacje w zakresie prawa własności intelektualnej są regulowane przepisami, które znaleźć można w kilku aktach prawnych, zarówno międzynarodowych, Unii Europejskiej, jak i prawa krajowego. Najważniejszymi aktami prawnymi prawa międzynarodowego są konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r. oraz Porozumienie w sprawie handlowych aspektów własności intelektualnej (TRIPS) z dnia 23 grudnia 1994 r. Zaś na gruncie polskim są to:
- ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych,
- ustawa Prawo własności przemysłowej,
- ustawa o ochronie baz danych,
- ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Jeszcze więcej wiedzy
Szpilki Ch. Louboutina są ikoniczne, a czerwona podeszwa jest ich znakiem rozpoznawczym. Buty te noszą Scarlett Johansson, Sarah Jessica Parker, Rihanna. W 2018 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) rozstrzygał spór o słynną podeszwę. Kontrowersja dotyczyła wypuszczonej przez holenderskiego producenta obuwia kolekcji „Fifth Avenue by Halle Berry”. Kolekcja ta obejmowała właśnie szpilki z czerwoną podeszwą. TSUE uznał, że wykorzystując ten sam czerwony kolor na podeszwie buta, naruszono prawo do znaku towarowego, którego właścicielem jest Ch. Louboutin.
Przed Federalnym Sądem Najwyższym Szwajcarii w 2022 roku toczył się spór dotyczący podobnej sprawy. Chodziło o możliwość sprzedaży przez Lidl czekoladowych zajączków, które bardzo przypominały zajączki produkowane przez Lindt. Szwajcarska marka zarejestrowała zajączka jako znak towarowy w 2001 roku. W związku z powyższym sąd nakazał zaprzestanie sprzedaży i zniszczenie istniejących zajączków wyprodukowanych przez Lidl.
W obu przypadkach zagadnienie rozstrzygane przez sądy miało związek z tzw. zdolnością odróżniającą znaków towarowych, która umożliwia zidentyfikowanie danego towaru/usługi. Innymi słowy, każda osoba, która zobaczy szpilki z czerwoną podeszwą nie pomyli się i będzie kojarzyła je z butami zaprojektowanymi przez Ch. Louboutina, podobnie z czekoladowym zajączkiem Lindta.
Z tego właśnie powodu firmy skutecznie domagały się uwzględnienia swoich praw do zarejestrowanych znaków towarowych.
Czy dany znak widnieje w bazie zarejestrowanych znaków towarowych można sprawdzić w wyszukiwarce Urzędu Patentowego RP, jak i w międzynarodowych bazach danych:
https://ewyszukiwarka.pue.uprp.gov.pl/search/simple-search
https://uprp.gov.pl/pl/wyszukiwarki/miedzynarodowe-bazy-danych
Prawo własności przemysłowej
Regulowane przez ustawę Prawo własności przemysłowej z dnia 30 czerwca 2000 r. Na mocy Ustawy i na warunkach w niej przewidzianych ochronie podlegają: wynalazki, znaki towarowe, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych oraz oznaczenia geograficzne.
×Dobra osobiste
To chronione prawem dobra niematerialne, które przysługują każdemu człowiekowi, jak również osobom prawnym w określonym zakresie. Zgodnie z art. 23 KC dobra osobiste człowieka to: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Zgodnie zaś z art.43 KC przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.
×Wszelkie inne prawa do know-how
Know-how – z ang. dosłownie „wiedzieć jak”. Są to informacje praktyczne o poufnym i istotnym - z perspektywy procesu produkcyjnego - charakterze. To nie tylko wiedza techniczna, ale również doświadczenie.
×
