22.

12. Plagiat

Plagiat –polega na świadomym i celowym przypisaniu sobie autorstwa całości lub części cudzego utworu (a precyzyjniej jego twórczych elementów) bądź celowym wprowadzeniu w błąd co do autorstwa utworu. CZYLI plagiat to wykorzystanie cudzego utworu jako własnej twórczości lub we własnej twórczości z naruszeniem zasad przewidzianych przez prawo.

W kontekście plagiatu poprzez ‘wykorzystanie utworu’ należy rozumieć wykorzystanie elementów twórczego i indywidualnego charakteru cudzego utworu.

W praktyce występują dwie podstawowe formy plagiatu:

Plagiat jawny – polegający na bezpośrednim przypisaniu sobie autorstwa utworu lub jego części, w szczególności poprzez podpisanie się pod cudzym utworem (całością lub jego częścią) własnym imieniem lub nazwiskiem albo pseudonimem.

Plagiat ukryty – polegający na pośrednim przypisaniu sobie autorstwa cudzego utworu, poprzez włączenie do swojego dzieła zmodyfikowanych fragmentów cudzego utworu bądź utworu w całości. Modyfikacja polegać może m.in. na zmianach redakcyjnych bądź użyciu synonimicznych wyrażeń lub zwrotów, przy zachowaniu sensu, elementów charakterystycznych cudzego utworu.

Pomocny schemat

Pomocne powiązania

UTWÓR

OCHRONA PRAW AUTORSKICH

DOZWOLONY UŻYTEK

• ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA "PLAGIATORA"

Plagiat może rodzić odpowiedzialność karną. Za przywłaszczenie sobie autorstwa albo wprowadzanie w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega także "plagiator", który rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania.

Z plagiatem nie będziemy mieli do czynienia w przypadku:

• TWÓRCZOŚĆ RÓWNOLEGŁA

Z plagiatem nie będziemy mieli do czynienia w przypadku tzw. twórczości równoległej.

Twórczość równoległa ma miejsce w sytuacji, gdy dwóch twórców, niezależnie od siebie, wykorzystuje w utworze ten sam pomysł i opracowuje go przy użyciu bardzo zbliżonych środków artystycznych, zwłaszcza, jeżeli dzieła dotyczą tego samego tematu albo tematów bardzo zbliżonych.

Oznacza to, że nie jest plagiatem dzieło, które powstaje w wyniku zupełnie odrębnego, niezależnego procesu twórczego, nawet jeżeli posiada treść i formę bardzo zbliżoną do innego utworu.

Np. twórczość równoległa może mieć miejsce wówczas, gdy dwóch niezależnych artystów-malarzy tworzy swoje dzieła w ramach jednego nurtu artystycznego (np. kubizmu). Określone nurty artystyczne narzucają bowiem pewien mechanizm tworzenia/reguły/zasady. Ich zastosowanie przez dwóch artystów w tym samy czasie może prowadzić do powstania bardzo zbliżonych prac.

• OCHRONA IDEI

Poza zakresem ochrony prawno-autorskiej pozostają idee, pomysły, procedury, metody, zasady działania. Zwłaszcza, iż częstokroć są one niezmaterializowane (niezapisane na żadnym nośniku).

Natomiast ochroną może być objęty sposób wyrażania idei (pomysłu).

Np. ochroną nie jest objęta metoda rozwiązywania zadania matematycznego, ale ćwiczenia matematyczne zamieszczone w zeszycie ćwiczeń, do rozwiązania których stosuje się niechroniona metodę, mogą stanowić utwór podlegający ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych,

Mimo jednak, że idee nie są chronione przez prawo autorskie, to w niektórych przypadkach taka ochroną może wynikać z innych przepisów, na przykład wykorzystane cudzej idei (pomysłu) może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji.

Dobry przykład

Damian jest studentem V roku. Za kilka dni planuje oddać promotorowi całość pracy magisterskiej. Praca zawiera ponad 80 proc. twierdzeń napisanych samodzielnie przez Damiana.

Jednak w pozostałej części jego pracy znalazły się fragmenty znanych utworów literackich, ale ponieważ Damian zmienił w nich kolejność i szyk zdań, to jednocześnie uznał, że w takiej sytuacji są to już jego własne fragmenty. W takim przypadku autor pracy, choć zmienił zamieszczony w pracy cudzy utwór, to nie może przypisać sobie jego autorstwa. Damian popełnił błąd, gdyż zamieścił w swojej pracy fragmenty innych utworów, czyli przypisał sobie autorstwo nad cudzym dziełem.

W takim przypadku Damian powinien, na zasadzie prawa cytatu, podać źródło i autora zamieszczonych w pracy magisterskiej fragmentów cudzych dzieł.

Przepis prawa

Art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych ze zm.