PRAWO W KULTURZE
/ PRZEWODNIK PO PRAWIE AUTORSKIM
12. Plagiat
Plagiat – polega na bezprawnym przypisaniu sobie autorstwa całości lub części cudzego utworu bądź celowym wprowadzeniu w błąd co do autorstwa utworu.
W praktyce występują dwie jego formy:
Jako plagiat jawny – polegający na bezpośrednim przypisaniu sobie autorstwa nad utworem lub jego częścią, w szczególności poprzez podpisanie się pod cudzym utworem (całością lub jego częścią) własnym imieniem lub nazwiskiem albo pseudonimem.
Jako plagiat ukryty – polegający przypisaniu sobie autorstwa cudzego utworu, poprzez włączenie do swojego dzieła całości lub części innych utworów. W szczególności poprzez ich takie redakcyjnie zmodyfikowanie bądź inną zmianę (np. poprzez zapożyczenie innych wyrazów czy zwrotów), że nadal pozostawiony zostanie sens cudzej pracy twórczej.
Pomocny schemat
Pomocne powiązania
- ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA "PLAGIATORA"
Za przywłaszczenie sobie autorstwa albo wprowadzanie w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega także "plagiator", który rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowanie, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór.
- TWÓRCZOŚĆ RÓWNOLEGŁA
Z plagiatem nie będziemy mieli do czynienia w przypadku tzw. twórczości równoległej.
Czyli możliwe są sytuacje, w których dwóch twórców, niezależnie od siebie, wykorzystuje w utworze ten sam pomysł i opracowuje go przy użyciu bardzo zbliżonych środków artystycznych, zwłaszcza, jeżeli dzieła dotyczą tego samego tematu albo tematów bardzo zbliżonych.
Oznacza to, że nie jest plagiatem dzieło, które powstaje w wyniku zupełnie odrębnego, niezależnego procesu twórczego, nawet jeżeli posiada treść i formę bardzo zbliżoną do innego utworu.
Np. twórczość równoległa może mieć miejsce wówczas, gdy dwóch niezależnych artystów-malarzy tworzy swoje dzieła w ramach jednego nurtu artystycznego (np. kubizmu). Określone nurty artystyczne narzucają bowiem pewien mechanizm tworzenia/reguły/zasady. Ich zastosowanie przez dwóch artystów w tym samy czasie może prowadzić do powstania bardzo zbliżonych prac.
- OCHRONA IDEI
Poza zakresem ochrony prawno-autorskiej pozostają idee, pomysły, procedury, metody, zasady działania. Zwłaszcza, iż częstokroć są one niezmaterializowane (niezapisane na żadnym nośniku).
Natomiast ochroną może być objęty sposób wyrażania idei (pomysłu).
Np. ochroną nie jest objęta metoda rozwiązywania zadania matematycznego, ale ćwiczenia matematyczne zamieszczone w zeszycie ćwiczeń, do rozwiązania których stosuje się niechroniona metodę, mogą stanowić utwór podlegający ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych,
Mimo jednak, że idee nie są chronione przez prawo autorskie, to w niektórych przypadkach taka ochroną może wynikać z innych przepisów, na przykład wykorzystane idei (pomysłu) może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji.
Dobry przykład
Damian jest studentem V roku. Za kilka dni planuje oddać promotorowi całość pracy magisterskiej. Praca zawiera ponad 80 proc. twierdzeń napisanych samodzielnie przez Damiana.
Jednak w pozostałej części jego pracy znalazły się fragmenty znanych utworów literackich, ale ponieważ Damian zmienił w nich kolejność i szyk zdań, to jednocześnie uznał, że w takiej sytuacji są to już jego własne fragmenty. W takim przypadku autor pracy, choć zmienił zamieszczony w pracy cudzy utwór, to nie może przypisać sobie jego autorstwa. Damian popełnił błąd, gdyż zamieścił w swojej pracy fragmenty innych utworów, czyli przypisał sobie autorstwo nad cudzym dziełem.
W takim przypadku Damian powinien, na zasadzie prawa cytatu, podać źródło i autora zamieszczonych w pracy magisterskiej fragmentów cudzych dzieł.
Przepis prawa
Art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych ze zm.
