Czy zgodne z prawem jest założenie w serwisie społecznościowym profilu dedykowanego jednemu z myślicieli i propagowanie jego twórczości poprzez umieszczanie tam aforyzmów pochodzących z jego książek?

Zagadnienie prawne: Aforyzmy, stanowiące fragment większego utworu literackiego – np. książki, również podlegają prawnoautorskiej ochronie, dlatego też, co do zasady, dla zgodnego z prawem z nich korzystania, np. poprzez rozpowszechnianie za pośrednictwem portalu społecznościowego, niezbędne może okazać się uzyskanie zgody autora książki albo innych podmiotów uprawnionych do rozporządzania do niej autorskimi prawami majątkowymi.

Od tej ogólnej reguły, istnieje kilka wyjątków, które pozwalają na wykorzystanie fragmentów cudzego dzieła, bez zezwolenia jego twórcy. Po pierwsze, posiadanie zgody autora nie będzie konieczne, jeżeli autorskie prawa majątkowe do utworu wygasły, co ma miejsce zasadniczo po 70 latach od śmierci twórcy. Szerzej o wygaśnięciu praw autorskich pisaliśmy np. tutaj:  http://legalnakultura.pl/pl/prawo-w-kulturze/zapytaj-prawnika/blog/93,jak-stary-musi-byc-utwor-by-nie-trzeba-bylo-starac-sie-o-prawa-autorskie-do-niego . Jeżeli zatem autor zmarł ponad 70 lat temu, można będzie umieścić aforyzmy z jego książki na portalu, bez zgody jego następców prawnych, co nie zwalnia jednak z obowiązku oznaczenia autorstwa aforyzmu i źródła z którego on pochodzi.

Drugi rodzaj wyjątków - to formy dozwolonego użytku (http://legalnakultura.pl/pl/strefa-edukacji/strefa-dla-uczniow/warto-wiedziec/dozwolony-uzytek) pozwalające również na korzystanie z cudzej twórczości bez konieczności uzyskiwania zezwoleń podmiotów uprawnionych z tytułu autorskich praw majątkowych. W kontekście przedstawionego w pytaniu stanu faktycznego, można by rozważyć możliwość powołania się na tzw. prawo cytatu, które pozwala na przytaczanie we własnym utworze, fragmentów cudzych utworów, jednak tylko gdy przytoczenie uzasadnione jest celami takimi jak: wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości. Jeżeli zatem profil na portalu społecznościowym, np. ze względu na rodzaj, układ czy charakter umieszonych na nim treści, spełniałby warunki uznania go za utwór w rozumieniu prawa autorskiego – czyli m.in. był przejawem twórczej działalności o indywidualnym charakterze, a wykorzystanie aforyzmów mieściłoby się w jednym z wyżej wskazanych celów, to również dla zgodnego z prawem umieszczenia aforyzmów na portalu, uzyskiwanie zezwolenia twórcy nie będzie potrzebne.

Sara Dobrzańska