Określenie plagiat często używanie w języku potocznym, jest tak naprawdę terminem zaczerpniętym z terminologii prawniczej i orzecznictwa sądowego, a oznacza po prostu przywłaszczenie autorstwa cudzego utworu. Jest to więc tak naprawdę kradzież, lecz nie w jego dosłownym znaczeniu jak kradzieży rzeczy w postaci portfela czy samochodu, ale kradzież czegoś niezmaterializowanego, w postaci autorstwa danego utworu.
Wskazać przy tym trzeba, że jak za każdą kradzież, również za plagiat grozi odpowiedzialność karna.

Tradycyjne wyróżniamy dwa rodzaje czynów, które można nazwać mianem plagiatu:

- plagiat jawny (polega na podpisaniu niezmienionego cudzego dzieła lub jego fragmentu swoim imieniem i nazwiskiem bądź innym pseudonimem)
- plagiat ukryty (reprodukcja cudzego utworu z zachowaniem jego najistotniejszych elementów w postaci bardziej lub mniej przekształconej)

Schemat



Ważne!!

Do zaistnienia zjawiska plagiatu konieczne jest świadome działanie plagiatora, a jego popełnienie jest przede wszystkim naruszeniem osobistych praw autorskich twórcy, czyli np. prawa do autorstwa utworu czy prawa do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania. 

Autoplagiat

Z punktu widzenia omawiania plagiatu ciekawym zjawiskiem jest autoplagiat, który polega na ponownym wykorzystaniu swojego własnego dzieła, bez zmian lub z modyfikacjami mającymi cechy opracowania, bez ujawnienia informacji o utworze pierwotnym.

Autoplagiat nie jest oczywiście utożsamiany z plagiatem, nie ma tu bowiem mowy o wykorzystaniu całości lub części cudzego utworu. Działanie takie może mieć przede wszystkim na celu powiększenie własnego dorobku (na przykład naukowego). Autoplagiat nie jest również czynem naruszającym przepisy prawa autorskiego, wyjątek stanowi jedynie sytuacja, gdy autor przeniósł na inny podmiot autorskie prawa majątkowe do dzieła, które teraz chce ponownie wykorzystać bez zgody nabywcy tych praw.

Jak najczęstsze formy autoplagiatu wymienia się:

- przedstawienie jako habilitacji połowy albo znacznej części pracy doktorskiej,
- skopiowanie znacznej części książki do kolejnej publikacji i wydanie jej pod nowym tytułem,
- oddanie tego samego tekstu jako pracy zaliczeniowej kilku różnym wykładowcom.

Twórczość równoległa vs. Plagiat

Plagiatem nie będzie również tzw. twórczość równoległa, którą należy rozumieć jako sytuację, w której dwóch twórców tworzy, niezależnie od siebie, dzieła identyczne, lub w znacznej mierze do siebie podobne.
Możliwe są więc w praktyce sytuacje gdzie dwóch twórców, niezależnie od siebie, wykorzystuje w utworze ten sam pomysł i opracowuje go przy użyciu bardzo zbliżonych środków artystycznych, zwłaszcza jeżeli dzieła dotyczą tego samego tematu albo tematów bardzo zbliżonych.
Jako przykład takiej sytuacji można podać produkcję nośnych i lekkich utworów muzycznych stworzonych poprzez zastosowanie nieskomplikowanych pomysłów muzycznych. Samo więc podobieństwo utworów nie dowodzi jeszcze, że mamy do czynienia z plagiatem.

Przykład praktyczny

Producent gier komputerowych, firma Majestic Studios w 2008 roku wydała grę pt. Limbo of the Lost którą tworzono przez ok. 12 lat. Okazało się następnie, że cała gra to jeden wielki plagiat innych gier, filmów itd. Doszukano się lokacji, postaci, przedmiotów z innych gier, takich jak Painkiller, Diablo , Oblivion , Thief 3, Morrowind , Crysis , Unreal , czy chociażby Return to Castle Wolfenstein. Produkt firmy Majestic Studios wywołał wielki skandal na rynku gier komputerowych i został natychmiast wycofana ze sprzedaży.

Pytania i odpowiedzi

Filmy z YouTube – w pracy magisterskiej.
Cudze utwory w kursie internetowym.
Wykorzystanie tekstu piosenki w jednym z rozdziałów powieści

Podstawa prawna

Art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.