Bardzo prosze o odpowiedż czy wykorzystywanie postaci bajkowych o zmienionym wyglądzie i kolorystyce np w projekcie do kalendarza wymaga zgody producenta twórcy tychże postaci? W projekcie nie będą wykorzystywane nazwy loga tytuły bajek ani postaci.

            Konieczność uzyskania zezwolenia twórcy „pierwowzorów” postaci bajkowych, uzależniona będzie od stopnia inspiracji nimi, przy stworzeniu postaci do kalendarza. Prawo autorskie wyróżnia bowiem dwa rodzaje utworów, które są niejako „związane” z cudzym dziełem.

Pierwszy z nich to tzw. utwór zależny, którego przykładem jest m.in. przeróbka cudzego utworu. Dla rozporządzenia i korzystania z utworu zależnego konieczne jest uzyskanie zgody twórcy utworu pierwotnego, chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły (szerzej na temat wygaśnięcia praw autorskich tutaj: http://legalnakultura.pl/pl/prawo-w-kulturze/zapytaj-prawnika/blog/93,jak-stary-musi-byc-utwor-by-nie-trzeba-bylo-starac-sie-o-prawa-autorskie-do-niego).

Drugi rodzaj, to utwór inspirowany – który powstał jedynie pod wpływem impulsu psychicznego, jaki zrodził się u twórcy w wyniku „obcowania” z  utworem pierwotny, stanowiąc do niego luźne nawiązanie a nie wykorzystujący istotne elementy utworu pierwotnego.

Przy odróżnieniu otworu zależnego od inspirowanego należy przede wszystkim ocenić stopień „wykorzystania” elementów już istniejącego utworu. Utwór zależny, to taki który choć w sposób twórczy, to jedynie przekształca dzieło pierwotne. W przypadku utworów zależnych, „na pierwszym planie” wprost zauważalne są elementy dzieła pierwotnego.

Natomiast w przypadku utworów inspirowanych cudzą twórczością elementy cudzego dzieła są rozpoznawalne, ale nie są dominujące. Za utwór inspirowany rozumie się np. zaczerpnięcie wątku cudzego dzieła. Utwory inspirowane cudzą twórczością to takie, które zostały stworzone w wyniku emocjonalnego i intelektualnego impulsu, wywołanego cudzym dziełem i do tego dzieła się odwołującym.  Co więcej, jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10.07.2014 r. „Za kryterium rozgraniczające (utwór zależny od inspirowanego) uznaje się w doktrynie takie twórcze przetworzenie elementów dzieła inspirującego, że o charakterze dzieła inspirowanego decydują już jego własne, indywidualne elementy, a nie elementy przejęte” .

Jeżeli zatem o wyglądzie postaci z bajek decydować będą nowe, indywidualne elementy, odmienne od wykorzystanych przez twórcę utworu pierwotnego, uzyskanie zezwolenia może nie być konieczne. Nie mniej jednak należy wskazać, że abstrakcyjne ujęcie różnicy pomiędzy utworem zależnym a inspirowanym jest trudne do uchwycenia i dopiero szczegółowa analiza rysunku dwóch postaci, ich wyglądu, elementów tożsamych, podobnych, odróżniających itd. może pozwolić na bardziej konkretne wnioski.  


Sara Dobrzańska