Chciałem zapytać o zakres praw autorskich jakie przysługują autorowi obrazu na podstawie znanej produkcji telewizyjnej. Stworzyłem obraz zawierający karykatury postaci z produkcji telewizyjnej. Jakie mam możliwości wykorzystania obrazu biorąc pod uwagę wykorzystanie wizerunku produkcji (bez logotypu/znaku towarowego)? Tzn. czy mogę obraz sprzedać jako swoje dzieło do celów niekomercyjnych, czy potrzebuję uzyskania zgody od właścicieli licencji?

Zakres praw autorskich jakie przysługują twórcy utworu nie jest zasadniczo uzależniony od stopnia inspiracji cudzym dziełem. Również autorowi obrazu, który powstał, na podstawie produkcji telewizyjnej, w przypadku gdy jego dzieło, będzie spełniało przewidziane przez prawo przesłanki uznania go za utwór w rozumieniu prawa autorskiego, czyli m.in. będzie cechowało się twórczym, indywidualnym charakterem, będą przysługiwały zarówno autorskie prawa majątkowe jak i niemajątkowe, o których szerzej pisaliśmy np. tutaj http://legalnakultura.pl/pl/prawo-w-kulturze/prawo-w-praktyce/news/43,czego-dotyczy-ochrona-prawa-autorskiego-ile-trwa-i-od-kiedy

W niektórych jednak przypadkach, dla zgodnego z prawem rozporządzania – czyli np. sprzedaży naszego dzieła, niezbędne może okazać się uzyskanie zezwolenia twórcy utworu, który łączą z naszym obrazem ścisły związek. Taka konieczność będzie miała miejsce w przypadku, gdy więź pomiędzy dwoma utworami są silne, dostrzegalne „gołym okiem”. Utwór, który powstał w wyniku wykorzystania np. fragmentu czyjegoś utworu to tzw. utwór zależny. Jeżeli zatem obraz, namalowany pod wpływem produkcji telewizyjnej będzie zawierał np. wizerunki postaci z produkcji telewizyjnej w niezmienionej, bądź nieznacznie zmienionej formie, ale w innej scenerii, to uzyskanie zezwolenia twórców produkcji – producenta będzie konieczne. Przykładem utworu zależnego jest również przetłumaczenie cudzego utworu na inny język, adaptacja książki na spektakl teatralny czy też przerobienie piosenki pop na instrumentalny utwór symfoniczny.

Oprócz konieczności uzyskania zezwolenia twórcy utworu pierwotnego, w przypadku utworów zależnych należy również pamiętać o konieczności oznaczenia na egzemplarzach utworu zależnego twórcy oraz tytułu utworu, z którego czerpaliśmy.

Jeżeli stopnień związku między naszym utworem, a wykorzystanym, jest niewielki, ograniczony do inspiracji jaką był program telewizyjny, to dzieło – obraz, który powstał w wyniku tego wpływu, będzie utworem inspirowanym w rozumieniu prawa autorskiego, a nie utworem zależnym. Zatem, jeśli postacie na obrazie są karykaturami postaci telewizyjnych i brak jest innych, bardziej bezpośrednich odwołań do produkcji telewizyjnej, to do sprzedaży obrazu nie będzie koniczna zgoda/licencja twórców programu telewizyjnego.

Warto również zwrócić uwagę na fakt, że korzystanie z cudzego utworu, m.in. na potrzeby karykatury czy parodii, stanowi jeden z rodzajów dozwolonego użytku przewidzianego w przepisie art. 29 1 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który pozwala na „wykorzystanie” cudzego dzieła bez konieczności uzyskiwania zezwolenia twórcy utworu – źródła postaci do karykatury. Jeżeli na obrazie znajduje się tylko karykatura postaci z programu telewizyjnego i nie wykorzystane zostały inne elementy produkcji telewizyjnej, to powołanie się na ten rodzaj dozwolonego użytku będzie zasadne.

Podsumowując, w przestawionej w pytaniu sytuacji, konieczność uzyskania zgody od twórców programu telewizyjnego, uzależniona będzie od tego, jak silnie są związki treściowe pomiędzy produkcją telewizyjną a namalowanym obrazem. Jeżeli są one niewielkie, a także w przypadku gdy ograniczają się do karykatury, uzyskanie zgody producenta programu nie będzie wymagane do sprzedaży obrazu. W innych przypadkach konieczne może okazać się uzyskanie stosownego zezwolenia od twórcy utworu, którego fragmenty wykorzystujemy w naszym dziele.

Sara Dobrzańska