W powieści, którą rzecz jasna chciałbym docelowo opublikować, pragnę użyć popkulturowego nawiązania do powszechnie znanej piosenki sprzed kilkudziesięciu lat. W związku z tym, chciałbym użyć w jednym z rozdziałów całego tekstu tej piosenki w autorskim tłumaczeniu na język polski z pewnymi alteracjami (oryginał po angielsku). Chciałem zapytać czy jest jakakolwiek możliwość nie wymagająca kontaktu z wydawcą utworu i wyłożenia na ten cel horrendalnych sum pieniędzy by zrobić to legalnie? Jeśli tak to jakich zasad musiałbym się trzymać?

W odpowiedzi na to pytania należy rozważyć kilka płaszczyzn, które pojawiają się w zaprezentowanym zagadnieniu. Przede wszystkim należy wskazać, że dokonanie tłumaczenia utworu, w tym wypadku piosenki jest stworzeniem opracowania tego utworu, czyli tzw. utworu zależnego. Samo stworzenie opracowania nie wymaga zgody autora utworu pierwotnego, natomiast jego rozpowszechnianie już takiej zgody wymagać będzie. Wyjątkiem będzie jedynie sytuacja, gdy prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasną; w pytaniu Internauta wskazał, że piosenka jest sprzed kilkudziesięciu lat; ochrona majątkowych praw autorskich trwa 70 lat, więc należałoby zweryfikować, czy prawa do piosenki, a konkretnie jej tekstu, nadal trwają; ponadto jak można wywnioskować, piosenka jest utworem zagranicznym i w związku z tym wcześniej należałoby także sprawdzić, czy powstała ona w państwie, które podpisało Konwencję Berneńską i tym samym stosowałoby się do niej polski porządek prawny (w zakresie wygaśnięcia majątkowych praw autorskich – 70 lat); w tym względzie pomocną wskazówką będzie zamieszczony już na stronie Portalu artykuł, dotyczący ochrony zagranicznych utworów, dostępny pod linkiem


Ponadto z zadanego pytania wynika, że Użytkownik będzie chciał wprowadzić zmiany do dokonanego tłumaczenia; w tym względzie należy zatem być uważnym, aby nie naruszyć praw osobistych twórcy utworu pierwotnego - w tym kontekście może bowiem dojść przede wszystkim do naruszenia prawa do integralności utworu pierwotnego; należy bowiem zaznaczyć, że dokonanego tłumaczenia, pomimo, że przy nadaniu mu cech indywidualnej twórczości należy traktować jako osobny utwór, nigdy nie można w całkowity sposób oddzielić od utworu pierwotnego.

Reasumując na wstępie należy sprawdzić z jakiego kraju pochodzi utwór, który chce się wykorzystać i czy utwór ten jest chroniony na terenie Polski; następnie należy zbadać, czy majątkowe prawa autorskie do tego utworu wygasły, czy też nie; wreszcie jeśli okaże się, że prawa te nadal trwają, należy uzyskać zgodę na korzystanie z dokonanego opracowania. Nie można także zapomnieć o wskazaniu na opracowaniu twórcy i tytułu dzieła pierwotnego Niezależnie od wszystkich ww. okoliczności, za każdym razem należy zważać na poszanowanie autorskich praw osobistych twórcy utworu pierwotnego.

Małgorzata Kutaj
Prawnik
Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.