Chciałabym w swoich kolażach użyć prac/zdjęć ściągniętych z Internetu. Chodzi o używanie wizerunku postaci z seriali - np. Słoneczny Patrol czy Power Rangers, które w kolażach byłyby wykorzystane w sposób nieco ironiczny. Czy w tej sytuacji mogę ich użyć? Albo np. czy mogę używać zdjęć np. dinozaurów i innych podobnych stworzeń, w sytuacji kiedy nigdzie nie jest podane autorstwo?

Opisane wykorzystanie fragmentów zdjęć lub fotosów z filmów może okazać się uzasadnione warunkami prawa cytatu – co oznacza, że wówczas byłoby możliwe ich użycie bez zgody uprawnionego ani bez konieczności uiszczenia opłat licencyjnych. Fotosy z filmów lub seriali albo fragmenty fotografii mogą być kwalifikowane jako fragmenty utworów lub utwory drobne. W ramach prawa cytatu można wcielić do własnego utworu fragmenty cudzych utworów a nawet drobne utwory w całości, jeżeli jest to uzasadnione m.in. prawami gatunku twórczości. Do gatunków, które uprawniają do powołania się na omawiane prawo, zalicza się powszechnie satyrę oraz kolaż. Jeżeli zatem wytwór powstały przy użyciu określonych fragmentów utworów, będzie spełniał cechy odrębnego utworu (będzie charakteryzował się indywidualnością i będzie efektem pracy twórczej) oraz jednocześnie będzie mógł zostać zakwalifikowany jako kolaż lub satyra, to możliwe będzie wykorzystanie fragmentów kadrów z filmów lub zdjęć bez zgody osoby uprawnionej z tytułu praw autorskich. Korzystając z dozwolonego użytku, należy w zwyczajowo przyjęty sposób, oznaczyć autorstwo wykorzystanych utworów oraz ich źródło, przy uwzględnieniu istniejących możliwości. Należy zatem dołożyć należytej staranności w zidentyfikowaniu autora wykorzystywanego dzieła oraz źródła, z jakiego jest ono zaczerpnięte.

Ponadto, jeżeli do stworzenia dzieła mają być wykorzystane wizerunki osób powszechnie znanych, np. aktorów, to na samo rozpowszechnienie wizerunku nie jest wymagana zgoda, ale należy pamiętać, by danej osoby nie przedstawiać w negatywnym świetle albo w sposób mogący naruszyć jej godność, prawo do prywatności lub inne dobra osobiste. 

Emilia Chmielewska
Prawnik
Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.