Czy można wykorzystać fikcyjną postać literacką jako nazwę produktu spożywczego, np. piwo Kmicic?

Nazwa, imię czy pseudonim postaci literackich mogą być chronione różnymi reżimami prawnymi. Przede wszystkim jest to prawo autorskie, aczkolwiek nie każde oznaczenie postaci literackiej będzie objęte niezależną (odrębną od reszty utworu literackiego) ochroną. Zależy to od tego, czy taka nazwa sama w sobie przejawia cechy twórczości i posiada indywidualny charakter. Najczęściej pojedyncze słowo, takie jak tytuł czy oznaczenie postaci, takich cech nie posiada, jednakże wyjątkowo przyznaje się ochronę prawnoautorską takim pojedynczym elementom. Jeżeli chodzi o reżim ochrony prawnoautorskiej, to należy pamiętać, iż majątkowe prawa autorskie ulegają wygaśnięciu po upływie odpowiedniego okresu od śmierci twórcy (obecnie jest to 70 lat od końca roku, w którym zmarł twórca lub w przypadku utworów współautorskich – ten z autorów, który zmarł ostatni). Po tym okresie można z utworu korzystać pod warunkiem nienaruszania osobistych praw autorskich.

Drugi rodzaj ochrony prawnej, jaki może obejmować oznaczenia postaci literackich to ochrona wynikająca z rejestracji znaku towarowego. Często autor lub wydawca utworu, który odniósł sukces rynkowy rejestrują nazwy postaci, jako znaki towarowe, najczęściej w celu oznaczania nimi różnego rodzaju gadżetów promocyjnych, ale często również napojów oraz przekąsek. Przykładowo firma Disney Enterprises posiada prawa z rejestracji znaków towarowych obejmujących oznaczenia postaci swoich kreskówek oraz filmów w bardzo wielu krajach (również w Polsce). Zarejestrowanie znaku towarowego prowadzi do powstania na rzecz uprawnionego wyłączności korzystania z danego oznaczenia w celu oznaczania wytworzonych przez ten podmiot produktów lub oferowanych usług.

W końcu trzeci reżim ochrony to prawo ochrony konkurencji zakazujące – mówiąc w skrócie – podszywania się pod znane marki dla wykorzystania ich renomy. I tak przykładowo, jeżeli firma X produkuje koszulki dla dzieci z postacią Y, to za nieuprawnione wykorzystywanie jej renomy można będzie uznać produkcję spodenek dla dzieci z tą samą postacią.

Wskazówka praktyczna: zanim wykorzystamy nazwę postaci literackiej lub filmowej dla oznaczenia produktu, sprawdźmy czy ewentualne prawa autorskie do dzieła jeszcze trwają a także czy w bazie znaków towarowych oraz wzorów przemysłowych Urzędu Patentowego RP nie widnieje zarejestrowany znak towarowy obejmujący dane słowo. Bezpłatną wyszukiwarkę znaków towarowych znajdziemy na oficjalnej stronie internetowej Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej Polskiej – wystarczy wpisać szukane słowo i kliknąć odpowiednią opcję (wyszukiwanie proste, wyszukiwanie zaawansowane lub wyszukiwanie według kryteriów). W wynikach znajdziemy informację czy dane słowo jest lub było zarejestrowane jako znak towarowy lub też – czy istnieje co do niego zgłoszenie.

Emilia Chmielewska

Prawnik

Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.

fot. flicr.com/by_walt74