Moje pytanie dotyczy legalności wykorzystania w filmie dokumentalnym twarzy anonimowych ludzi. Występują oni jako tłum, ale mogą się pojawić wyraźne, pojedyncze twarze, może być słychać ich głos, wypowiedzi. Czy takie sceny są legalne? Czy muszą mieć określoną długość? Proszę też o polecenie odpowiednich lektur dotyczących praw autorskich w zakresie produkcji filmowej.

Zasadą jest, iż rozpowszechnianie wizerunku osoby wymaga jej zgody. Ustawa przewiduje jednak od tej zasady wyjątki. Jednym z nich jest sytuacja, gdy wizerunek danej osoby stanowi jedynie szczegół większej całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz lub publiczna impreza. W takim przypadku uzyskanie zgody nie jest wymagane. Podobnie jest w sytuacji, gdy dana osoba otrzymała zapłatę za pozowanie oraz wówczas, gdy przedstawienie dotyczy wizerunku osoby powszechnie znanej, pod warunkiem, że wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych.

Należy dodać, iż niezależnie od przepisów dotyczących ochrony wizerunku (zawartych w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych), należy wziąć pod uwagę kwestię możliwości naruszenia dóbr osobistych danej osoby (chronionych na podstawie przepisów kodeksu cywilnego), np. jej dobrego imienia czy prawa do prywatności. Nawet jeżeli rozpowszechnienie wizerunku będzie zgodne z zasadami jego wykorzystania, opartymi na przepisach o ochronie wizerunku, może dojść do naruszenia dóbr osobistych. Będzie tak przykładowo w sytuacji, gdy wizerunek został utrwalony pomimo wyraźnego sprzeciwu danej osoby, jak również w sytuacji, gdy do utrwalenia doszło z naruszeniem prywatności czy też okoliczności, w których dana osoba została sfotografowana, mogą naruszać jej dobre imię czy wpływać na jej pozycję społeczną.

Wskazówki praktyczne: Jednoznaczna ocena możliwości wykorzystania wizerunków osób bez zgody wymagałaby zapoznania się z nagranym materiałem i udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy rzeczywiście w danym przypadku wizerunki poszczególnych osób stanowią nieistotny szczegół całości. Może się bowiem zdarzyć, że mimo iż jakaś osoba znajduje się w tłumie innych osób, to właśnie jej wizerunek wyraźnie wysuwa się na pierwszy plan i to nawet tak znacząco, że można stwierdzić, że jest to portret tej osoby, a pozostałe osoby (tłum) jest dla tego portretu tłem. W takim przypadku oczywiście zgoda będzie wymagana, bowiem ta konkretna osoba (bądź kilka osób) stanowić będą de facto temat fotografii czy nagrania a nie nieistotny ich szczegół.

Warto także poglądowo zapoznać się z odpowiedzią na pytanie dotyczące pokrewnego problemu, tj. na temat wykorzystania nagrania indywidualnych wizerunków osób: http://legalnakultura.pl/pl/prawo-w-kulturze/zapytaj-prawnika/blog/380,aspekty-prawne-przeprowadzania-sond-ulicznych.

Emilia Chmielewska

Prawnik

Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.

fot. materiały Legalnej Kultury, Festiwal Dwa Brzegi 2012, K. Jakubowska