Jeśli przygotowuję grafikę na Instagram, na ktorej jest otwarta ksiażka, obok sok itp., czy łamie prawo do wykorzystywania wizerunku tej ksiażki? Czy autor książki może mieć żal, że otworzylam książkę na cytacie i zamieściłam ją w internecie?

W przedstawionej w pytaniu sytuacji wykorzystanie fragmentów książki może raczej rodzić ryzyko naruszenia praw autorskich a nie dobra osobistego jakim jest prawo do wizerunku książki – wątpliwym jest bowiem wskazywanie na prawo do wizerunku w odniesieniu do przedmiotów.

Zasadniczo dla zgodnego z prawem wykorzystania cudzej twórczości konieczne jest uzyskanie zezwolenia jej autorów. Nie mniej jednak, regulacja prawa autorskiego przewiduje od tej zasady kilka wyjątków, do których należy tzw. niezamierzone włączenie cudzego utworu do własnego dzieła. Zgodnie bowiem z przepisem art. 29 ¹ Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wolno w sposób niezamierzony włączyć utwór do innego utworu, o ile włączony utwór nie ma znaczenia dla utworu do którego został włączony. Dlatego też, przypadku gdyby książka stanowiła jedynie nieistotny, drugoplanowy element tła grafiki, to można rozważyć powołanie się na ww. rodzaj dozwolonego użytku.

Jeżeli jednak książka miał stanowić ważny punkt Pani dzieła, można rozważyć powołanie się na inną formę dozwolonego użytku, jakim jest prawo cytatu, które pozwala na wykorzystanie we własnym utworze fragmentów cudzego dzieła, jeśli jest to uzasadnione m.in. celem takim jak analiza krytyczna czy też prawa gatunku twórczości. Jeżeli zatem przygotowywana grafika będzie miała formę np. kolarzu, którego elementem będzie książka, to za uzasadnione należy uznać powołanie się na prawo cytatu. Również na potrzeby parodii, pastiszu czy karykatury można korzystać z cudzej twórczości bez zezwolenia ich autorów.

W pozostałych jednak przypadkach, dla zgodnego z prawem wykorzystania cudzego utworu konieczne może okazać się uzyskanie zezwolenia autora książki, która będzie stanowiła element grafiki. 

Sara Dobrzańska