Jestem pracownikiem Miejskiej Biblioteki Multimedialnej i chciałabym odtworzyć publicznie nagrania wiatru Bruna Moreigne'a. Moje pytanie: czy mogę to zrobić?

Odpowiadając na tak postawione pytanie należy wpierw sobie wyjaśnić czym tak naprawdę jest utwór. Jest on bowiem niczym innym jak przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze ustalonym w jakiejkolwiek postaci. Tym samym niezbędnym elementem jaki musi zaistnieć ab można mówić o utworze jest element twórczy, który w tym przypadku nie zachodzi. Trudno by było zresztą przypisać komukolwiek autorstwo odgłosu wiatru. W tym zakresie korzystanie z takich dźwięków nie jest niczyim monopolem i nie podlega ochronie.

Inną zupełnie sprawą jest utrwalenie tych dźwięków w postaci fonogramu rozumianego jako pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej wykonania jakiegoś utworu lub właśnie jakiś zjawisk akustycznych. Wówczas powstaje tzw. prawo pokrewne, czyli prawo do fonogramu w tym przypadku, gdzie przyjmuje się, że producentowi tego fonogramu przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania z takiego nagrania. Przy czym przyjmuje się, że producentem fonogramu jest osoba, pod której nazwiskiem lub firmą (nazwą) fonogram został po raz pierwszy sporządzony. Tym samym w celu skorzystania z takiego nagrania konieczne będzie uzyskanie zgody producenta nagrania, pomimo, iż sam przedmiot tego nagrania nie jest utworem, a więc nie podlega ochronie prawa autorskiego.

Jeśli jednak przyjąć, że mamy tutaj do czynienia z utworem, to należy wskazać, iż jeśli korzystanie z utworu w formie już rozpowszechnionej (udostępnionej wcześniej publicznie) miałoby się odbywać w celach naukowych (dla prowadzenia badań) lub w celach dydaktycznych to instytucje naukowe i oświatowe mogą bez konieczności uzyskiwania zgody korzystać z takich utworów jak również sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów tych utworów. Jest to bowiem dopuszczalne w ramach dozwolonego użytku publicznego.

Ponadto biblioteki, archiwa i szkoły mogą udostępniać nieodpłatnie w zakresie swoich zadań statutowych egzemplarze utworów już rozpowszechnionych. Tym samym udostępnienie takiego utworu np. studentom lub uczniom będzie w zgodzie z przepisami prawa autorskiego.

Jarosław Jastrzębski
Radca prawny