Grupa studentów szkoły teatralnej chce wystawić przedstawienie pod tytułem "Helter Skelter". Czy wykorzystując owy tytuł należy ubiegać się o jakąkolwiek licencje na prawa autorskie? Oryginalnie nazwa pochodzi ze slangu liverpoolskiego (następnie znalazła się w tytule piosenki The Beatles) lecz cały spektakl będzie dotyczył Charles'a Mansona i morderstw potocznie nazwanych"Helter Skelter". Czy możemy używać imion i nazwisk osób związanych z owym wydarzeniem (żywych bądź umarłych)?

 Opis zmieszczony w pytaniu sugeruje, że opisane działania nie wymagają uzyskiwania dodatkowych zgód czy licencji. Jeżeli dane sformułowanie funkcjonuje w języku potocznym to włączenie go do tytułu piosenki, nawet znanej, nie prowadzi do zmonopolizowania tego wyrażenia. Warto zastanowić się jednak nad tym, czy nazwanie sztuki teatralnej tym samym tytułem nie doprowadzi do wprowadzania odbiorców w błąd, np. co do istnienia powiązań pomiędzy twórcami przedstawienia a zespołem The Beatles. Należy zatem rozważyć wprowadzenie w informacji o sztuce zastrzeżenia, że nie posiada ona powiązań z piosenką ani zespołem.

Jeżeli chodzi o nazwiska osób związanych ze zbrodnią, która miała w rzeczywistości miejsce, to sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Z jednej strony, jeżeli nazwiska te zaistniały w opinii publicznej i stały się znane szerokiemu kręgowi osób, to wydaje się, że sztuka oparta na motywach tego zdarzenia, a więc posiadająca odniesienia do rzeczywistości funkcjonującej w świadomości ogółu, nie powinna naruszać dóbr tych osób czy ich żyjących krewnych. Z drugiej strony jednak, jeżeli sztuka odnosiłaby się do szczegółów życia prywatnego realnych osób, to zachodzi niebezpieczeństwo naruszenia ich dóbr osobistych. Są to kwestie bardzo subtelne, które można ocenić tylko analizując całość gotowego scenariusza sztuki. W tym zakresie należałoby zatem skonsultować tę sprawę z prawnikiem in concreto.

Dodatkowo, jeżeli twórcy sztuki zamierzają opierać się na konkretnych materiałach zawierających opisy zbrodni (książki, obszerne artykuły prasowe, film), trzeba rozważyć, czy powstała sztuka oparta będzie tylko na inspiracji tymi utworami lub informacjach w nich zawartych, czy też – będzie ona utworem zależnym (opracowaniem jednego z takich materiałów). W tym ostatnim przypadku, eksploatacja praw do sztuki (w tym jej wystawienie), wymagałoby zgody autora utworu, na którym się oparto a także podania jego autorstwa. 

Emilia Chmielewska
Prawnik
Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.