Jak należy rozstrzygnąć kwestię przeniesienia praw autorskich w związku z nagraniem płyty z piosenkami ludowymi przez lokalne Koło Gospodyń Wiejskich.

Należy zacząć od tego, czy prawa autorskie do utworów ludowych (słowa, muzyka) należą do członkiń Koła Gospodyń Wiejskich, czy też są to tradycyjne utwory ludowe, przekazywane z pokolenia na pokolenie o nieustalonym autorstwie.

Jeżeli słowa i muzykę stworzyły oryginalnie członkinie KGW, stylizując je na utwory tradycyjne, ludowe, wówczas prawa te podlegają licencjonowaniu i ich autorzy mogą udzielić producentowi bądź wydawcy płyty licencji bądź przenieść na niego prawa autorskie. Gdy natomiast są to utwory tradycyjne, to należałoby stwierdzić, czy możliwe jest ustalenie autorstwa oraz czy prawa autorskie nadal trwają czy też wygasły – dalsze działania będą uzależnione od odpowiedzi na te pytania. Jeżeli prawa wygasły, utwór należy do domeny publicznej i nie jest konieczne uzyskanie żadnych dodatkowych uprawnień do niego, jeżeli znany jest twórca i prawa trwają – należy uzyskać odpowiednie zgody bądź licencje na zasadach ogólnych.

Odrębną kwestią są prawa pokrewne do artystycznego wykonania utworów, które z całą pewnością powstaną na rzecz osób, które będą wykonywać utwory – formalnie dojdzie do powstania tych praw na rzecz każdego z artystów – wykonawców. Ze względu jednak na zbiorowy charakter wykonania, w praktyce eksploatacja artystycznego wykonania jako całości jest uzależniona od zgody wszystkich współwykonawców. Z uwagi na trudności mogące powstać w związku z rozbieżnością poglądów członków zespołu na temat sposobu eksploatacji utworu, wprowadzono do ustawy przepis ułatwiający korzystanie ze wspólnego wykonania utworu. Przepis art. 91 ustawy o prawie autorskim ustanawia mianowicie domniemanie do reprezentowania praw do wykonania zespołowego, na rzecz kierownika zespołu. Jeżeli zatem zespół posiada swojego kierownika (w branży muzycznej nazywanego zwykle liderem zespołu), może on w imieniu zespołu zawrzeć z wytwórnią płytową umowę na wydanie płyty. Mimo wszystko jednak w sytuacji, gdy zespół jest zgodny co do tego, że chce wspólnie stworzyć płytę, warto, by umowę zawarły wszystkie osoby, które do niego należą albo – aby członkowie Koła spisali umowę na podstawie której wyznaczą kierownika zespołu i udzielą mu wprost umocowania do ich reprezentacji przy sporządzaniu umowy dotyczącej wydania płyty oraz przy dokonywaniu innych czynności związanych z jej wydaniem. Domniemanie z art. 91 może być bowiem wzruszone, dlatego dla zapewnienia większej pewności prawnej, warto zadbać o to, by wszyscy wykonawcy wprost wyrazili zgodę na nagranie płyty oraz ustalili wszystkie warunki z tym związane (np. sposób podziału zysków, ilość egzemplarzy autorskich, sposób autoryzacji płyty czy chociażby osobę, która będzie uprawniona do dokonywania szczegółowych uzgodnień związanych z wydaniem płyty).

Emilia Chmielewska
Prawnik
Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.

fot. techny57 /sxc.hu