Czy mogę wykupić licencję na odtwarzanie utworów jeśli nie ukończyłem 18 roku życia?

Należy odróżnić możliwość bycia stroną umowy licencyjnej od możliwości jej samodzielnego zawarcia. Stroną umowy licencyjnej może być każda osoba posiadająca zdolność prawną, czyli każdy człowiek oraz osoba prawna np. spółka. Odrębną kwestią jest możliwość samodzielnego zawarcia takiej umowy, która uzależniona jest od posiadania tzw. „zdolności do czynności prawnych”. Nieograniczoną możliwość samodzielnego zawarcia umowy ma jedynie osoba, która legitymuje się pełną zdolnością do czynności prawnych (osoba, która ukończyła 18 rok życia lub małoletni, który zawarł małżeństwo).

Osoby niemające w ogóle zdolności do czynności prawnych (osoby poniżej 13 roku życia oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione), przy zawieraniu umów muszą być reprezentowane przez przedstawiciela ustawowego (rodzic, opiekun prawny), a czasem kurator wyznaczony przez Sąd. Jeżeli podmiot chcący zawrzeć umowę posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych (osoba pomiędzy 13 a 18 r.ż. lub osoba częściowo ubezwłasnowolniona) to możliwość samodzielnego złożenia oświadczenia woli o zawarciu umowy zależna jest od rodzaju zawieranej umowy. Zasadniczo, gdy osoba taka zaciąga zobowiązanie (podejmuje się spełnienia jakiegoś świadczenia) lub rozporządza swoim prawem (np. wydatkuje swój majątek, daruje komuś jakąś rzecz), do ważności takiej czynności potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego. Gdy jednak umowa została zawarta bez wymaganej zgody, istnieje jeszcze możliwość jej potwierdzenia przez rodzica lub opiekuna a nawet przez samego niepełnoletniego – po uzyskaniu pełnoletności. Drugim rodzajem umów istotnym z punktu widzenia zawierania umów przez niepełnoletnich powyżej 13 r.ż. są tzw. umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego – zawierając je osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych nie musi posiadać zgody przedstawiciela ustawowego. Problematyczna bywa w praktyce ocena, jakie czynności do nich należą – bierze się tu pod uwagę wartość majątku przeznaczaną na wykonanie danej umowy oraz kwestię powszechności zawierania takich umów w danym środowisku. Uwzględniając te wskazania, trudno jednoznacznie ocenić czy umowa licencyjna może zaliczać się do tej kategorii. W dobie częstego korzystania przez młodzież z mediów elektronicznych, które dają możliwość wykupienia licencji na tzw. „drobne utwory” np. za pomocą sms-a, uważam, że decydująca będzie wartość opłaty licencyjnej. Jeżeli jest ona stosunkowo niewielka, a licencja jest konieczna do bieżącej działalności jako DJ-a, dopuściłabym jej zaliczenie do tej kategorii (dlatego, że można powiedzieć, że dla DJ wykupienie licencji może być tak samo rutynowe, jak dla młodej osoby, której hobby to malowanie – kupno farb i pędzli). Ze względu na fakt, że jest to dyskusyjne, rekomendowałabym jej zawarcie dla pewności za zgodą rodziców.

Co istotne, jeżeli dana umowa zawierana przez osobę powyżej 13 r.ż. dotyczy rozporządzania własnym zarobkiem lub mieniem oddanym małoletniemu do swobodnego korzystania przez przedstawiciela ustawowego, to do jej zawarcia nie jest konieczna zgoda ani potwierdzenie przez przedstawiciela ustawowego. Jeżeli zatem DJ zamierza opłatę licencyjną uiścić z pieniędzy zarobionych (np. właśnie za swą działalność twórczą), może on samodzielnie taka umowę zawrzeć.

Czynność prawna dokonana samodzielnie przez osobę, która nie ma w ogóle zdolności do czynności prawnych jest natomiast zasadniczo nieważna.

Należy dodać, iż czasem w regulaminach organizacji zbiorowego zarządzania mogą znaleźć się zapisy, że licencjobiorcą może być wyłącznie osoba pełnoletnia, pozostawiając na marginesie zasadność takich ograniczeń, można wskazać, że wówczas osoba pełnoletnia np. rodzić, może zawrzeć umowę na rzecz swojego dziecka (stroną umowy jest wtedy rodzić, a uprawnionym z licencji – dziecko).

Wskazówka praktyczna

Warto przed podjęciem samodzielnych starań o uzyskanie licencji sprawdzić czy właściciel lokalu, w którym będzie grał DJ nie ma już licencji, która pozwalałaby na legalne odtwarzanie utworów w szerokim zakresie. Często, właściciele sal lub klubów, zawierają z OZZ umowy, które pozwalają na odtwarzanie utworów w tych miejscach także przez DJ’ów.

Emilia Chmielewska
Prawnik
Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.

fot. sxc.hu/ jannes