Jakiś czas temu wstąpiłam do zespołu muzycznego, nagraliśmy teledysk, kilka piosenek. Na fanpage'u jednego z portali społecznościowych inni członkowie zespołu umieścili nasze wspólne zdjęcia, a teledysk został upubliczniony w Internecie. Nie podpisywałam żadnej zgody, ani umowy. Czy teraz, nie będąc już członkiem zespołu, mogę domagać usunięcia mojego wizerunku z internetu? Jakie mam prawa, jeśli nie chcę by moje zdjęcia widniały na stronie internetowej zespołu, a także, by teledysk z moim udziałem krążył po sieci?


Na początku należy zaznaczyć, że zgoda na wykorzystanie wizerunku nie musi być wyrażona na piśmie lub w inny sformalizowany sposób – może być udzielona także ustnie, a nawet poprzez określone zachowanie, z którego można interpretować, że dana osoba wyraziła zgodę na rozpowszechnienie wizerunku w określonych ramach, wynikających z okoliczności jego utrwalenia.

Ponadto, zgodnie z przepisem art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w braku wyraźnego zastrzeżenia, zezwolenie na rozpowszechnienie wizerunku nie jest wymagane, jeżeli osoba, o której wizerunek chodzi otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

Teledysk ze swej istoty jest utworem przeznaczonym do rozpowszechniania. Choć z samego faktu dobrowolnego udziału w kręceniu teledysku nie wynika jeszcze nieograniczona zgoda na jego rozpowszechnianie, to jednak, można przyjąć, że osoba, która wystąpiła w takim teledysku powinna liczyć się z tym, że finalnie (np. po zmontowaniu, ewentualnie dokonaniu pewnej obróbki) zostanie on udostępniony publiczności, bo w takim celu go stworzono. Możliwe jest oczywiście stworzenie teledysku wyłącznie hobbystycznie, na własny użytek, lecz jest to raczej sytuacja wyjątkowa. Jeżeli mamy do czynienia z zespołem, który tworzy swój teledysk w umówionym celu promocji twórczości zespołu, to można twierdzić, że wszystkie osoby występujące w teledysku brały pod uwagę to, że zostanie on rozpowszechniony. Jest zatem pewne prawdopodobieństwo, że w razie ewentualnego sporu sądowego, Sąd przyjmie, że biorąc udział w nagrywaniu teledysku wiedziała Pani, że zostanie on następnie udostępniony publicznie i godziła się Pani na to. Wówczas pozostanie jednak problem tego, czy taką dorozumianą zgodą było objęte udostępnienie w Internecie czy np. wyłącznie komercyjne wykorzystanie w telewizji. Odrębnym problemem jest to, czy określone ujęcie wizerunku danej osoby nie przedstawia ją w taki sposób, że prowadzi to do naruszenia dóbr osobistych osoby nagranej (np. prawa do prywatności, dobrego imienia itp.).

Jeżeli przyjmiemy, że faktycznie doszło do publikacji wizerunku bez zgody jednego z członków zespołu, służą mu roszczenia takie same, jak w przypadku naruszenia autorskich praw osobistych, tj. roszczenie o dopełnienie czynności zmierzających do usunięcia skutków naruszenia, w szczególności poprzez złożenie publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać osobie, o której wizerunek chodzi odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na jej żądanie - zobowiązać sprawcę do uiszczenia odpowiedniej kwoty pieniężnej na cel społeczny wskazany przez osobę uprawnioną.

Wskazówki praktyczne:

Stan faktyczny wskazuje, iż wystąpić mógł jeszcze jeden, nie poruszony co prawda wprost w pytaniu, ale niewątpliwie aktualny problem, tj. ewentualne naruszenie praw autorskich lub praw pokrewnych do artystycznego wykonania utworu zarejestrowanego w ramach teledysku. Należy bowiem pamiętać, że twórcy oraz artyście wykonawcy przysługują zarówno osobiste jak i majątkowe – (odpowiednio) prawa autorskie lub prawa pokrewne. Z tego tytułu twórcy oraz artyście wykonawcy przysługuje prawo decydowania o korzystaniu z jego utworu (lub odpowiednio – artystycznego wykonania). W przeciwieństwie do zgody na wykorzystanie wizerunku, zgoda na eksploatację praw autorskich oraz praw pokrewnych powinna być wyraźna (przyjmuje się, że  nie może być ona dorozumiana).

Należy jednak dodać, iż zgodnie z art. 87 ustawy o ochronie praw autorskich, zawarcie przez artystę wykonawcę z producentem utworu audiowizualnego umowy o współudział w realizacji utworu audiowizualnego przenosi na producenta prawa do rozporządzania i korzystania z wykonania, w ramach tego utworu audiowizualnego, na wszystkich znanych w chwili zawarcia umowy polach eksploatacji. Wideoklip niewątpliwie jest utworem audiowizualnym. Jeżeli zatem doszło do podpisania takiej umowy, która nawet wyraźnie nie przewidywała zgody na publiczne udostępnienie teledysku, to na jej podstawie producent teledysku może korzystać z praw pokrewnych do artystycznego wykonania utrwalonego w ramach wideoklipu.

Emilia Chmielewska
Prawnik
Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.

fot. sxc.hu / nkzs