Czy w przedstawionej poniżej sytuacji możliwe jest legalne wykorzystanie fragmentów utworów muzycznych, nie przekraczających 10 sekund, bez uiszczania opłat za wykorzystanie praw autorskich? Jeśli nie, to jakimi opłatami i formami licencji należy się zainteresować w celu zalegalizowania takiego przedsięwzięcia. Sprzedaż produktów wydających dźwięk nie przekraczający 10 sekund(z nagranym fragmentem utworu) mający na celu parodię, karykaturę całości produktu/dzieła, które jest przedmiotem sprzedaży. Dźwięk sam w sobie nie jest w tym przypadku przedmiotem sprzedaży lecz jedynie podkreśleniem stworzonej od początku do końca nowej karykatury, której dźwięk dodaje znaczenia, a także nawiązuje do tematyki produktu.

Wolno korzystać z utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym prawem gatunków twórczości. Warunkiem jest rozpoznawalność utworu parodiowanego czy przedstawionego w karykaturze, wraz z jego oryginalnymi cechami. Należy dodać, że cytat musi pochodzić z dzieła, które zostało uprzednio legalnie udostępnione publicznie (np. na koncercie). Takie działanie realizuje prawo cytatu, które pozwala na swobodne korzystanie z dzieła nie naruszając cudzych praw autorskich. Zagadnienie to chronione jest przez artykuł 29 (Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych), który formułuje tzw. licencję ustawową przewidującą formę dozwolonego użytku w kontekście powstawania nowych wytworów intelektualnych.
Prawo cytatu i jego dozwolone użycie uzależnione jest od tego w jakim celu i w jakiej proporcji jest inkorporowane do tworzonego działa. Komentowany artykuł nie zawiera w swojej treści wymogu wykorzystania cytatu wyłącznie do celów niekomercyjnych – korzystając z cudzego utworu muzycznego w ramach cytatu należy jednak zwrócić uwagę na autorskie prawa osobiste, których nie powinniśmy naruszyć – czyli nie powinniśmy zmieniać czy przerabiać utworu. Przytoczony utwór muzyczny w sprzedawanej karykaturze utworu/produktu może służyć jedynie w celu zrozumienia całości stworzonej karykatury i nie może być celem samym w sobie. Taki cytat nie ma na celu ulepszenia dzieła a jedynie ma uzasadniać merytorycznie powstałą całość i pomagać w zrozumienie działa. Należy podkreślić, że wytworzony produkt nie może być materiałem reklamowym gdyż tego art. 29 nie obejmuje.
Jeżeli produkt ma być wykorzystany w materiale reklamowym należy rozważyć zakup licencji od organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi (ZAiKS). Odnośnie czasu emisji danego utworu to nie ma to znaczenia pod warunkiem, że uwidoczni się w karykaturze w odpowiedniej proporcji.
O cytacie i czasie odtworzenia cytowanego utworu muzycznego pisaliśmy tutaj

Monika Łazowska

Kancelaria Adwokacka Adwokat Monika Łazowska