Czy skserowanie książki np. podręcznika i danie tego skserowanego podręcznika koledze jest złamaniem prawa autorskiego czy nie? Czy mogę tworzyć zadania dla uczniów na podstawie cudzych utworów a następnie rozpowszechniać je uczniom? Chodzi o skorzystanie z informacji zawartych w cudzych utworach.

Pytanie porusza dwie odrębne kwestie – wykorzystania samych informacji zaczerpniętych z cudzego tekstu oraz użycia odpowiednich fragmentów lub całości cudzych utworów.

Na początek należy zatem zaznaczyć, iż merytoryczna zawartość utworu literackiego – tj. zawarte w nim informacje, pomysły, idee – nie podlegają ochronie wynikającej z prawa autorskiego. Ochroną objęta jest bowiem tylko forma wyrażenia określonych myśli lub ujęcia informacji. Zgodnie z art. 1 ust. 2¹ prawa autorskiego ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

Wykorzystanie samych informacji w przygotowanych dla uczniów materiałach szkoleniowych czy naukowych, poprzez ujęcie ich w inną formę (czyli przekazanie informacji, idei z cudzej książki, lecz własnymi słowami) w ogóle nie wkracza w sferę prawa autorskiego. Z uwagi na rzetelność naukową czy dydaktyczną warto mimo to podać źródło, z którego dana informacja pochodzi.

Jeżeli natomiast nauczyciel (działający w imieniu szkoły lub innej placówki oświatowej lub naukowej) przygotowuje dla uczniów materiały, które stanowią egzemplarze fragmentów cudzych utworów, to ma do tego prawo na warunkach dozwolonego użytku publicznego, ale tylko jeżeli takie działanie podejmowane jest w celach dydaktycznych. Wyciąg fragmentów utworu nie stanowi dzieła zależnego, ponieważ brak tutaj elementu dodanego. Jednak wyciąg nie może być sporządzony w taki sposób, aby wypaczać sens utworu lub przekaz twórcy. Należy także oznaczyć autorstwo utworu oraz źródło.

Co do kserowania książek przez uczniów i przekazywania sobie wzajemnie przygotowanych kopii, to mieści się to z kolei w ramach dozwolonego użytku prywatnego, pod warunkiem, że jest to działanie niekomercyjne oraz następuje pomiędzy osobami pozostającymi ze sobą w stosunkach towarzyskich. Niekomercyjność działania oznacza, że jeżeli dany uczeń kseruje książkę dla swojego kolegi (czy też dla kilku kolegów), to może od nich pobrać zapłatę, ale wyłącznie będącą równowartością kosztu poniesionego na przygotowanie kserokopii, nie może natomiast powiększyć tej opłaty o własną „prowizję”. 

Emilia Chmielewska
Prawnik
Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.