Czy można legalnie umieszczać na blogu okładki książek wraz z recenzją, pozyskane ze strony wydawnictwa (z podaniem źródła). Chodzi o blog oficjalny prowadzony przez pracowników Działu Gromadzenia Zbiorów biblioteki publicznej, który ma niekomercyjny charakter. Informuje on o nowych książkach zakupionych do biblioteki. Opis każdej nowości zawiera krótki opis bibliograficzny, recenzję książki oraz okładkę pozyskaną ze strony wydawcy lub sklepów internetowych (np. Merlin) - podane jest oczywiście źródło recenzji podawanej w cudzysłowie jako cytat oraz źródło okładki.

Rozważenia wymaga, czy opisane działanie mieścić się będzie w zastrzeżonym w przepisie art. 28 ustawy o prawie autorskim na rzecz bibliotek, szkół oraz archiwów wyjątku od zasady, iż na każde udostępnienie cudzego utworu konieczna jest zgoda podmiotu uprawnionego. Niewątpliwie bowiem, zarówno recenzje książek, jak i – w większości przypadków, za wyjątkiem bardzo prostych form – okładki, stanowią utwory w rozumieniu prawa autorskiego.

Zgodnie z powołanym wyżej przepisem, biblioteki uprawnione są, by udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarze utworów rozpowszechnionych a także udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek. Przyjęta interpretacja ww.  przepisu przewiduje, że bez zgody twórcy biblioteki mogą wypożyczać użytkownikom egzemplarze utworów opublikowanych lub rozpowszechnionych, ponieważ takie właśnie działania mieszczą się w zakresie ich celów ustawowych i statutowych.

Należy przy tym nadmienić, iż zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o bibliotekach, do podstawowych zadań tych placówek należy również m.in. prowadzenie działalności informacyjnej, zwłaszcza informowanie o zbiorach własnych, innych bibliotek, muzeów i ośrodków informacji naukowej, a także współdziałanie z archiwami w tym zakresie. Dodatkowo, do działań bibliotek (jeżeli przewidziano tak w ich statucie) może należeć również prowadzenie działalności popularyzatorskiej. Bez wątpienia, celem działalności opisanej w pytaniu jest właśnie informowanie o poszerzeniu własnych zbiorów biblioteki.

Wykorzystanie przepisu art. 28 ustawy do prowadzenia opisanej w pytaniu działalności nie wydaje się uzasadnione ze względu na to, iż punkt 1 tego przepisu stanowi, że udostępnianie utworów powinno odbywać się przy użyciu egzemplarza utworu, czyli materialnego nośnika, na którym utwór utrwalono.

Tę interpretację wzmacnia pkt. 3 art. 28, zgodnie z którym udostępnianie zbiorów w formie elektronicznej, może odbywać się wyłącznie za pośrednictwem terminali znajdujących się na terenie biblioteki (a więc pośrednictwo Internetu jest wykluczone, chyba że jest na to odrębna zgoda uprawnionego).

Możliwość udostępniania przez bibliotekę za pośrednictwem Internetu okładek książek oferowanych do wypożyczenia czytelnikom oraz ich tzw. „recenzji wydawniczych”, które są umieszczane najczęściej na czwartej stronie okładki („okładce tylnej”), można natomiast wyinterpretować z przepisu art. 26 ustawy o prawie autorskim, pod warunkiem, że takie udostępnienie odbywa się niedługo po ukazaniu się książki na rynku. Przepis ten stanowi, że wolno w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach przytaczać utwory udostępniane podczas tych wydarzeń, jednakże w granicach uzasadnionych celem informacji. W przypadku zatem, gdy książka jest zakupiona przez bibliotekę tuż po jej pojawieniu się na rynku wydawniczym, na blogu można zamieścić sprawozdanie z promocji książki przytaczając jej okładkę oraz recenzję wydawcy, którą ten wykorzystuje podczas omawianych w sprawozdaniu działań promocyjnych. Taki wpis na blogu musi jednak posiadać cechy sprawozdania o aktualnym wydarzeniu, jakim jest promocja nowości na rynku wydwniczym.

Wskazówka praktyczna

Aby uniknąć wątpliwości, a zwłaszcza w sytuacjach, gdy nie jest możliwe wykorzystanie dobrodziejstwa art. 26 ustawy o prawie autorskim, najlepiej uzyskać zgodę wydawcy lub innego podmiotu, z którego recenzji biblioteka chce skorzystać, o zgodę na jej wykorzystanie. Wydaje się, że takie działania biblioteki leżą w interesie autorów recenzji (w tym bardziej wydawcy – gdy chodzi o recenzję wydawniczą), ponieważ przyczyniają się do jej promocji, więc prawdopodobnie, uprawniony będzie skłonny udzielić bezpłatnej zgody na rzecz biblioteki.

Emilia Chmielewska
Prawnik
Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.

fot. josterix /sxc.hu