Zastanawiam się, jak na dzień dzisiejszy wygląda sprawa udostępniania książek w kawiarniach. Nie chodzi mi tutaj o sytuację, kiedy w kawiarni znajdują się książki do kupienia, lecz taką, kiedy na półkach stoją książki "z drugiej ręki", chociażby z własnych zasobów właściciela, które klienci kawiarni mogą czytać, przebywając w lokalu.

Ciekawi mnie również, czy istniałaby możliwość prowadzenia w kawiarni czegoś w rodzaju wymiany książek (wg zasady "Chcesz wziąć którąś z książek do domu? Zostaw nam coś w zamian").


Wyłożenie książki w kawiarni do korzystania przez gości stanowi publiczne udostępnienie utworów w niej zawartych. Nie mamy przy tym do czynienia z żadnym z przypadków dozwolonego użytku (ani prywatnego ani także publicznego), zatem na takie działania potrzebna byłaby licencja, tym bardziej, że udostępnianie książek towarzyszy głównej działalności gospodarczej kawiarni uatrakcyjniając jej ofertę. Można zatem powiedzieć, że mamy do czynienia z podobną sytuacją, jak odtwarzanie w kawiarni lub pubie muzyki czy też odtwarzanie filmów w hotelach. Te przypadki od dawna są natomiast powszechnie uważane za publiczne udostępnianie utworów, które dla swej legalności wymaga uzyskania zgody podmiotów uprawnionych.

Wyjątkiem jest oczywiście sytuacja, gdy chodzi o książki, do których prawa autorskie wygasły. Należy jednak zaznaczyć, że książka jako całość należy do domeny publicznej tylko jeżeli wygaśnięciu uległy wszystkie prawa autorskie ucieleśnione na nośniku jakim jest wydrukowana książka, a więc zarówno prawa do utworu literackiego, jak również prawa do jego tłumaczenia oraz do utworów plastycznych stanowiących szatę graficzną książki.

Co do drugiego pytania, odpowiedź jest natomiast pozytywna. Wymiana książek, podobnie jak ich sprzedaż należy do transakcji mających na celu obrót materialnym nośnikiem, na którym zostały utrwalone utwory. Obrót taki jest dozwolony, bowiem de facto nie dochodzi tutaj do obrotu prawami autorskimi, a jedynie materialnym nośnikiem.

Dla pełnej jasności sytuacji należy tutaj wspomnieć, że oczywiście do monopolu autorskiego należy - w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy. Jeżeli zatem mamy do czynienia z książką „z drugiej ręki” to prawo do wprowadzenia jej do obrotu zostało już przez twórcę wyczerpane – skorzystał on już bowiem z tego prawa w odniesieniu do danego egzemplarza, udzielając zezwolenia np. wydawcy na wprowadzenie do obrotu określonej ilości egzemplarzy. Jeżeli dokonujemy dalszej sprzedaży lub wymiany takiego egzemplarza, nie dotykamy już zatem praw twórcy w zakresie obrotu tym egzemplarzem, po prostu dlatego, że książka jest w obrocie (można powiedzieć, że raz wprowadzona do obrotu przez twórcę książka, płyta czy innych nośnik zawierający utwór pozostaje w tym obrocie na zawsze).

Wskazówka praktyczna:
podsumowując, można w kawiarni urządzać imprezy typu „książkowe swap party” nie naruszając praw autorskich. Należy jednak wówczas pomyśleć o kwestiach podatkowych związanych z takim wydarzeniem.

Emilia Chmielewska
Prawnik

Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.

fot. sxc.hu/ lusi