Chciałabym w mojej galerii prac zamieścić portret znanej osoby publicznej. Wyczytałam iż publikowanie wizerunku znanej osoby w formie plastycznej musi odbywać się w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, z przedstawieniem wykonywania tej funkcji. Czy to oznacza, że jeśli przedstawię jakiegoś piosenkarza w momencie jak śpiewa z atrybutami takimi jak np. mikrofon albo np. dziennikarza z atrybutami pełnienia przez niego tej funkcji, czy satyryka w czapce Stańczyka, czy wówczas spełniony zostanie w ten sposób warunek możliwości rozpowszechnienia takiego wizerunku? Czy zamieszczenie takiej pracy w portfolio, w galerii prac na stronie internetowej ma znamiona wykorzystania tego wizerunku do celów reklamowych? Czy można taką pracę sprzedać osobie trzeciej bez porozumienia z osobą przedstawianą?

Rozpowszechnianie wizerunku osoby publicznej jest dozwolone w trzech przypadkach: jeżeli wyraziła ona na to zgodę, jeżeli otrzymała umówione wynagrodzenie za pozowanie (w tych dwóch przypadkach rozpowszechnianie będzie możliwe wyłącznie w zakresie objętym zgodą lub umową – albo w ramach wyraźnie określonych przez strony albo wynikających z okoliczności uzyskania zgody bądź zawarcia umowy) oraz jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią zajmowanego stanowiska publicznego bądź sprawowanej funkcji.

Nie jest przy tym konieczne, aby na wizerunku były widoczne wyraźne atrybuty wykonywanych funkcji publicznych, ważne jedynie, aby istniał związek pomiędzy pełnioną funkcją a sytuacją, w której została sportretowana osoba. Celem przepisu regulującego tą kwestię jest bowiem przede wszystkim ochrona życia prywatnego osób pełniących publiczne funkcje. Chodzi zatem o to, by nie trafiały do mediów i nie były publicznie udostępniane fotografie osób publicznych utrwalone w sytuacjach związanych z ich życiem rodzinnym, czasem wolnym, wypoczynkiem i innymi aktywnościami należącymi do ich sfery prywatnej, a szczególnie – osobistej. Przykładowo, jeżeli polityk odbywa oficjalną podróż dyplomatyczną do Brukseli, to można rozpowszechniać jego wizerunek utrwalony w momencie, w którym wchodzi do budynku ambasady czy siedziby Komisji Europejskiej czy kiedy wychodzi z rządowego samolotu. Nie będzie się jednak mieściło w granicach dozwolonych prawem sfotografowanie jego wieczornego spotkania z przyjacielem, nawet gdy odbyło się ono w czasie tej oficjalnej podróży, ale poza jej oficjalnym programem.

Jeżeli wizerunek (a dokładniej, sytuacja, w której został on utrwalony), odpowiada ww. wskazaniom, można taki wizerunek rozpowszechniać, czyli także zamieścić go w swoim portfolio i pokazywać osobom trzecim w celach reklamowych.

Odrębną kwestią jest możliwość sprzedania fotografii z wizerunkiem takiej osoby. Samo sprzedanie egzemplarza fotografii jest w powyższych sytuacjach zawsze możliwe bez naruszenia ochrony wizerunku. Z punktu widzenia ochrony wizerunku dochodzi bowiem wówczas do udostępnienia wizerunku oznaczonej osobie (więc nie przekracza to granic rozpowszechnienia). Wątpliwości dotyczą natomiast odpowiedzi na pytanie czy nabywca takiego egzemplarza fotografii będzie mógł go rozpowszechniać we własnym zakresie. Orzecznictwo jest tutaj podzielone, choć częściej przyjmuje się, że nabywca nie uzyskuje prawa do rozpowszechniania wizerunku, w przypadku gdy prawo do rozpowszechniania zbywca uzyskał na podstawie umowy, zgody lub w związku z zapłatą wynagrodzenia za pozowanie. Jeżeli natomiast uprawnienie to wynika z faktu, że chodzi o wizerunek osoby publicznej utrwalony w związku z pełnieniem funkcji, najczęściej przyjmuje się, że także nabywca będzie mógł go rozpowszechniać. Wynika to bowiem z funkcji przepisu – możliwość rozpowszechniania wizerunków osób publicznych jest niezależna od  jakichkolwiek uzgodnień pomiędzy dwoma osobami, a wynika wprost z przepisu prawa.

Emilia Chmielewska
Prawnik
Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.

fot. sxc.hu/ waider