Czy pracując jako logopeda i korzystając z różnych książeczek i kolorowanek z tej dziedziny, można kserować ich fragmenty, do pracy dydaktycznej z dziećmi i co zrobić by mieć taką możliwość? Czy np. kserując stronę z jakąś kolorowanką, mogłabym na danej stronie napisać wyraźnie źródło skąd ona pochodzi?


Samodzielne wykorzystanie fragmentu cudzego utworu nie będzie dozwolone, nawet gdy kserokopia będzie wyraźnie wskazywać źródło. Sytuacja wygląda odmiennie, jeżeli egzemplarz rozpowszechnionego utworu udostępniany będzie w celach dydaktycznych przez jednostkę oświatową lub naukową.

Korzystanie z fragmentu utworu autorstwa innej osoby, mieszczące się w zakresie dozwolonego użytku publicznego byłoby natomiast możliwe w ramach prawa cytatu, gdy spełnionych będzie kilka wymogów. W pierwszej kolejności, aby skorzystać z uprawnienia wynikającego z nieodpłatnego prawa cytatu, musi zostać stworzony utwór - samoistne, twórcze dzieło, charakteryzujące się osobistym piętnem pracy twórcy, a zapożyczone fragmenty mają być do niego jedynie inkorporowanie (np. kolorowanka autorstwa innej osoby zamieszczona jest w książce Pani autorstwa). Podkreślić trzeba, że kompilacje ćwiczeń autorstwa innych osób nie mogą zostać uznane za dozwolony, bezpłatny cytat.

Kluczowy jest cel kryjący się za zabiegiem przejmowania fragmentów cudzego dzieła do własnego utworu. Uzasadnieniem dla cytowania może być bowiem wyłącznie wyjaśnienie, analiza krytyczna, nauczanie lub prawa gatunku twórczości. W przypadku pracy logopedy, w pewnych przypadkach mówić można o wykorzystaniu utworów w celu wyjaśniania i nauczania. Wykluczyć więc należy posługiwanie się takimi fragmentami wyłącznie w działalności terapeutycznej. Wyjaśnianie znajduje swoje uzasadnienie, gdy cytowany fragment ma na celu zilustrowanie jakiejś problematyki przez odwołanie się do przykładów. Ważna jest także możliwość odróżnienia zaczerpniętego fragmentu, od utworu, w którym jest on wykorzystywany (np. fragment kolorowanki autorstwa innej osoby jest jedynie elementem większej kolorowanki stworzonej przez Panią). Kryterium objętościowe bezpośrednio łączy się więc ze wskazanym celem zapożyczenia: zapobiega zbyt szerokiemu wykorzystywaniu cudzej twórczości.

Posługiwanie się fragmentem czyjegoś utworu w granicach dozwolonego użytku zawsze wymaga wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła, chyba, że uzyskanie takiej informacji jest niemożliwe. Bez wskazania, że prezentowana jest cudza twórczość narażamy się na popełnienie plagiatu.

Wskazówka praktyczna:
Nauczanie w przypadku pracy logopedy ma wymiar praktyczny, będzie nim na przykład przedstawienie danego ćwiczenia celem przyswojenia sobie danej umiejętności.

Magdalena Krawczyk
Prawnik
Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.

fot. sxc.hu/ josterix