Czy wykonanie obrazu, na którym narysowane są (przeze mnie i wg mojego pomysłu) książki ze znanymi tytułami, np. "Chory kotek", albo "Pinokio", jest naruszeniem praw autorskich twórców tychże książek?

Problem przedstawiony w pytaniu jest złożony. Na wstępie należy wyjaśnić, że tytuł książki jedynie wyjątkowo podlega prawnoautorskiej ochronie. Zasadniczo bowiem, przedmiotem ochrony prawa autorskiego są jedynie te wytwory działalności człowieka, które cechują się twórczym i indywidualnym charakterem (o czym szerzej mowa tutaj:http://legalnakultura.pl/pl/prawo-w-kulturze/prawo-w-praktyce/news/41,utwor-w-prawie-autorskim-i-prawach-pokrewnych) dlatego też, generalnie przyjmuje się, że krótkie formy tekstowe, kilkuwyrazowe, nie mają wystarczająco twórczego charakteru, by móc je zakwalifikować jako samoistny utwór.

Powyższe sprawia, iż na korzystanie z nich nie jest konieczne uzyskiwanie, ogólnie wymaganych w odniesieniu do utworów chronionych prawem autorskim zezwoleń, gdyż tytuły te po prostu tej ochronie nie podlegają. To zastrzeżenie nie odnosi się jednak do fantazyjnych, wyszukanych nazw własnych czy tytułów, które mimo krótkiej formy są na tyle oryginalne, że spełniają warunki uznania za utwór i w konsekwencji ochrony przez prawo autorskie. Podkreślić warto również, że nie są chronione przez prawo autorskie takie nazwy własne, czy tytuły bądź wyrażenia, które należą do języka powszechnego.

Odnosząc się do wskazanych w pytaniu tytułów, za niepodlegający ochronie można uznać np. tytuł "Chory kotek", gdyż po pierwsze samo wyrażenie nie wydaje się być szczególnie oryginalne, a po drugie zarówno rzeczownik kotek, jak i epitet go określający, są wyrazami pospolitymi.

Natomiast w kontekście tytułu "Pinokio" nawet, jeżeli przyjąć by, że jest to nazwa własna fantazyjna, hipotetycznie kwalifikująca do objęcia ochroną prawa autorskiego, to z uwagi na czasowy charakter autorskich praw majątkowych, które zasadniczo wygasają z upływem 70 lat od końca roku kalendarzowego, w którym zmarł twórca i tak nie podlegałby aktualnie ochronie.

W związku z powyższym, oceniając prawną dopuszczalność wykorzystania poszczególnych tytułów, każdorazowo należy dokonać jej analizy, pod kątem możliwości objęcia jej ochroną prawnoautorską. Jeżeli bowiem sam tytuł będzie jej podlegał, to na jego wykorzystanie, poza prawem przewidzianymi wyjątkami (o których więcej można dowiedzieć się tutaj: http://legalnakultura.pl/pl/strefa-edukacji/strefa-dla-uczniow/warto-wiedziec/dozwolony-uzytek), konieczne będzie uzyskanie zezwolenia jego twórcy.

Na marginesie należy również zaznaczyć, że niektóre tytuły książek mogą podlegać ochronie przewidzianej przez prawo własności przemysłowej, jako zarejestrowane znaki towarowe. Dlatego zanim wykorzystamy jakąś z nich, do oznaczenia książki na obrazie, warto zweryfikować, na stronie Urzędu Patentowego RP. czy nie podlega on na tej podstawie ochronie. Wyszukiwarka znaków towarowych dostępna jest tutaj: http://grab.uprp.pl/PrzedmiotyChronione/Strony%20witryny/Wyszukiwanie%20proste.aspx

PS. Zachęcamy również do zapoznania się z prowadzoną przez Fundację jedyną w Polsce, Bazą Legalnych Źródeł, dającą dostęp do zasobów kultury zgodnie z prawem i wolą twórców. Bazę można znaleźć tutaj: http://legalnakultura.pl/pl/legalne-zrodla 

Sara Dobrzańska