Zrobiłam zdjęcie na koncercie pewnej polskiej wokalistki, a następnie kopię opatrzoną znakiem wodnym z moim nazwiskiem udostępniłam dla nieoficjalnej galerii zdjęć artystki oraz dla jednej z jej nieoficjalnych stron internetowych. Niedawno management tejże piosenkarki udostępnił wspomniane zdjęcie na oficjalnym facebooku gwiazdy. Myślę, że w tym przypadku mimo znacznego pogorszenia jakości zdjęcia i nieskonsultowania faktu ze mną, prawa autorskie zostały zachowane, ponieważ został pozostawiony znak wodny. Natomiast w przypadku dalszych działań mam duże wątpliwości. Jedna z gazet plotkarskich umieściła na łamach wspomniane zdjęcie, jednak usunęła znak wodny (kadrując zdjęcie w taki sposób, że moje nazwisko jest niewidoczne), a jako źródło drobnym maczkiem na końcu artykułu podany jest oficjalny facebook piosenkarki. Czy w związku z tym moje prawa autorskie zostały naruszone? Jeśli tak to w jaki sposób mogę dociekać swoich praw? Czy fotograf-amator ma szansę na korzystne rozwiązanie sprawy w sporze z dużym wydawnictwem?

Odpowiedź na pytanie zależy przede wszystkim od tego, czy w opisanym przypadku prawa autorskie w ogóle powstały. Prawa autorskie przysługują bowiem twórcy w związku ze stworzeniem utworu w rozumieniu prawa autorskiego, tj. przejawu działalności twórczej człowieka o indywidualnym charakterze. Jeżeli zrobione na koncercie zdjęcie posiada te cechy, to wówczas można przyjąć, iż osobie, która wykonała fotografię służą prawa autorskie. Jeżeli jednak zdjęcie nie posiada cech wskazujących na piętno twórcze (objaw oryginalności i indywidualnej twórczości) i jest zwyczajnym czy nawet przypadkowym uchwyceniem artysty podczas koncertu, to prawa te nie powstały i zdjęcie można dowolnie eksploatować bez ograniczeń (za wyjątkiem tych, wynikających z ochrony wizerunku).

Jeżeli zatem zdjęcie można uznać za utwór w rozumieniu prawa autorskiego, to twórcy przysługuje monopol na jego eksploatację, w tym również na zezwalanie na jego wykorzystanie przez inne osoby oraz na czerpanie korzyści majątkowych i niemajątkowych z jego wykorzystania (majątkowe prawa autorskie). Ponadto twórcy służą w takim przypadku autorskie prawa osobiste, do których należy także prawo do oznaczania utworu swoim nazwiskiem bądź pseudonimem. Za naruszenie osobistych praw autorskich należy zatem uznać udostępnienie utworu bez opatrzenia go imieniem i nazwiskiem bądź pseudonimem twórcy. Ponadto, jeżeli przyjmiemy, iż odrębnym utworem było zdjęcie z wkomponowanym w niego znakiem wodnym, to można uznać, iż usunięcie tego znaku stanowiło ingerencję w integralność utworu (jeżeli tak powstała całość była twórcza), a więc kolejny przejaw naruszenia autorskich praw osobistych. Za godzące w integralność utworu w niektórych przypadkach można będzie uznać także samo wykadrowanie zdjęcia (dla oceny tego faktu konieczne jest jednak zbadanie indywidualnego przypadku).

Emilia Chmielewska
Prawnik
Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp.j.

fot. martintxo7 /sxc.hu